xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich

w Republice Czeskiej

„BIULETYN SEP“ – rocznik 2006 (numer 18 + 19)

http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Walne zebranie członkowskie

W piątek 13.1.2006 odbyło się w siedzibie Zarządu Głównego PZKO w Czeskim Cieszynie walne zebranie członkowskie Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP). Przewodniczący SEP, inż.Tadeusz Toman w skrócie przedstawił dorobek organizacji oraz plan działań na okres następnego roku.

W ubiegłym 2005 roku stowarzyszenie obywatelskie, które grupuje elektryków-Polaków, obywateli Republiki Czeskiej, urządziło cztery spotkania członkowskie i wydało dwa numery „Biuletynu SEP“. Jest to aktualnie maksimum, na co nas stać – baza członkowska wynosi bowiem tylko 19 członków. Ciekawą prelekcję nt. doświadczeń z uczestnictwa w projektach zagranicznych (RPA, Indonezja, Tajwan, Iran, Litwa) wygłosił inż.Tomasz Stopa. Tematem kolejnej prelekcji wygłoszonej przez inż.Stanisława Febra były radiostacje personalne. Prelekcję nt. prezentacji stowarzyszenia w internecie wygłosił inż.Andrzej Macura. Niestety nie udało się zorganizować wycieczki do elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé stráně w Jesionnikach.

Inż.Andrzej Macura zredagował pod koniec ub.r. strony internetowe http://www.selp.atlasweb.cz. Są na nich zamieszczone informacje o działalności SEP, tekst statutu, skład zarządu i podział kompetencji członków zarządu i spis treści wszystkich dotychczas wydanych „Biuletynów SEP“, są też odkazy na linki SEP Gliwice i na czeskie Dzienniki Ustaw. Informacja o adresie elektronicznym SEP: selp@atlas.cz jest w notce redakcyjnej numeru „Biuletynu SEP“.

Nasz SEP współpracuje z Oddziałem Gliwickim Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Owocem tej współpracy były prelekcje profesorów Politechniki Śląskiej wygłoszone na Zaolziu w 2004 r. Współpraca z SEP Gliwice rozwija się dzięki kontaktom firmy Emtest i osobiście inż.Zygmunta Stopy. Aktualnym zadaniem jest włączenie do tej współpracy studentów szkół elektrotechnicznych w RC. Wnioskowano, by zapewnić wycieczkę do Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Walne zebranie członkowskie wybrało staro nowy zarząd w składzie: inż. Tadeusz Toman (przewodniczący), inż. Tomasz Stopa (1.wice-przewodniczący), Tadeusz Parzyk (2.wiceprzewodniczący), inż. Stanisław Feber (sekretarz), inż. Andrzej Macura (skarbnik). Członkami komisji rewizyjnej są inż. Zygmunt Stopa i Władysław Drong. Uchwalono plan pracy na rok bieżący: zorganizowanie czterech prelekcji (tematy: systemy sterowania, ogniwa elektryczne, sieci inteligentne w budynkach), włączenie się do wycieczki do elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé stráně i wydanie dwu numerów „Biuletynu SEP“. Prelekcje przygotują inż.Stanisław Feber, inż.Karol Guńka i inż.Tomasz Stopa. Odpowiedzialni za zorganizowanie wycieczki są inż.Franciszek Jeżowicz i inż.Zygmunt Stopa.

Członkowie biorący udział w zebraniu poruszyli tematy dotyczące programu działalności. Stwierdzali, że konieczne jest zapewnić kompetentnych prelegentów, by w ten sposób zapewnić fachowość prelekcji i uatrakcyjnić przebieg spotkań członkowskich. Niestety często znalezienie takich może być problemem, bo osoby zatrudnione w firmach prywatnych nie mogą przekazywać informacji które często są poufne i są własnością firm. Dyskutowano też na temat współpracy SEP z polskimi szkołami średnimi na Zaolziu. Jeśli chodzi o propozycje prelekcji w szkołach trzeba kontaktować się z dyrektorami szkół, bo tylko oni orientują się o stanie wiedzy uczniów i przydatności prelekcji w systemie kształcenia. (red.)

Życzenia z Warszawy

Na adres SEP w Republice Czeskiej Zarząd Główny SEP w Warszawie przekazał życzenia Wesołych Świąt i Szczęśliwego Nowego Roku następującej treści: „Merry Chrismas and Best Wishes for the New Year 2006 from the Associaton of Polish Electrical Engineers (SEP) – Secretary General Jan Grzybowski, Warsaw, december 2005“. Szkoda, że gratulacje od Polaków w Macierzy otrzymaliśmy w języku angielskim. Przecież już Mikołaj Rej mówił, że Polacy nie gęsi, iż swój język mają.

strony internetowe SEP w RC

http://www.selp.atlasweb.cz

Przemyślenia o aktualnych zadaniach SEP w Republice Czeskiej

Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej rozpoczyna 11 rok swego istnienia. Zrzesza inżynierów, techników oraz wykwalifikowanych elektryków zainteresowanych postępem w zakresie elektrotechniki oraz dziedzin z nią spokrewnionych. Celem działalności jest podwyższenie kwalifikacji zawodowych oraz opanowanie na bieżąco aktualnej polskiej terminologii fachowej. Zamiarem jest również opieka nad młodzieżą, która po ukończeniu szkoły podstawowej polskiej zdobywa lub zyskała kwalifikacje zawodowe w czeskich szkołach średnich i wyższych. W obecnych warunkach zaprowadzania gospodarki rynkowej należy również do zadań SEP zapewnić swym członkom przedsiębiorcom kontakty osobiste umożliwiające wymianę informacji o aktualnych zapotrzebowaniach branżowych na rynku o możliwościach kooperacji firm z polskim rodowodem. Koleżeński klimat działalności społecznej powinno zapewnić szeroko pojęte życie towarzyskie wspierane poprzez spotkania, wycieczki i.t.p. imprezy. Wynikiem działalności Stowarzyszenia powinno być zapewnienie dla miejscowego przemysłu i polskiej przedsiębiorczości odpowiednio wykształconej kadry fachowców świadomej nie tylko swych obowiązków zawodowych, ale również zadań w zachowaniu polskiej tożsamości ludności autochtonicznej Zaolzia.

Bezsprzecznym sukcesem działalności Stowarzyszenia są okresowe spotkania członków, na których są dyskutowane różne tematy techniczne. Podkreślić należy pomoc, którą nam okazuje gliwicki oddział SEP zapewniając prelegentów na ciekawe aktualne tematy fachowe. Udaje się również dzięki ofiarności prezesa inż. Tadeusza Tomana prawie regularnie wydawać „Biuletyn SEP“. W początkowych numerach biuletynu został zrealizowany pierwotny zamiar opublikowania słownika podstawowych polskich terminów elektrotechnicznych szczególnie tych, które dotyczą przepisów bezpieczeństwa pracy. Szwankuje ale baza członkowska Stowarzyszenia. Większość obecnych członków to starsi panowie w wieku emerytalnym, dalej jest niewielu członków pracujących zawodowo, którzy nie dysponują, ze względu na obowiązki wolnym czasem dla udzielania się w realizacji programu. W chwili obecnej, na skutek zgonu dwóch członków jest nawet problem ze spełnieniem warunków personalnych członkostwa jako koła zagranicznego SEP w Polsce.

Pomimo podejmowanych kroków nie udało się dotąd zyskać nowych członków. Starano się wciągnąć młodzież uczącą się zawodu elektryka do szeroko zakrojonej akcji szkoleniowo oświatowej Pomimo wezwań w prasie i zaproszeń osobistych zgłosiła się tylko jedna osoba. Niewypałem było spotkanie pracowników Politechniki Śląskiej z Gliwic z absolwentami gimnazjum w Czeskim Cieszynie. Spośród setki absolwentów uczestniczących w spotkaniu tylko jeden okazał zainteresowanie studiami technicznymi. Nie udało się nawet znaleźć chętnych na darmową wycieczkę autobusem do Gliwic. Jeszcze mniej radosny jest werbunek nowych członków wśród przedsiębiorców elektryków oraz fachowych pracowników dużych przedsiębiorstw przemysłowych takich jak huty i kopalnie pomimo, że w nich są Polacy często na kierowniczych stanowiskach.

Należy się więc zastanowić nad przyczyną tego stanu. Pierwszym pytaniem jest, czy mamy swym kolegom po fachu co zaproponować. Dzisiaj bardziej niż w czasach aktywnych większości naszych członków pyta każdy – co ja z tego członkostwa mam. Niestety współczesne warunki społeczno polityczne nie sprzyjają naszej potrzebie. Po przeprowadzonej prywatyzacji zaistniały warunki dzikiego kapitalizmu. Zdolni do wszystkiego nowokapitaliści zawładnęli gospodarką a nawet rządzącymi państwem. Etyka zawodowa oraz honor pozycji społecznej straciły widocznie rację bytu a ponieważ pieniądze nie śmierdzą panoszy się w całym społeczeństwie kumoterstwo i korupcja. Wynikiem tego jest przekazanie przedsiębiorstw przemysłowych spółkom zagranicznym czerpiącym zyski z nisko opłacanej produkcyjnej siły roboczej w porównaniu z zachodnim rynkę pracy. Realizacja nowych urządzeń inwestycyjnych, oparta jest prawie wyłącznie na zagranicznej myśli technicznej z minimalnym popytem na udział specjalistów rodzimych. Na rynku nie ma zapytań na prace poziomu inżynierskiego, a udział w inwestycji dostawcy zagranicznego decyduje posiadanie odpowiedniego „dojścia“ do decydenta lub dostatek środków by sobie odpłatnie dojście to zapewnić. Przyjmując obce rozwiązania do realizacji nie ma ani zapotrzebowania na rodzimy postęp techniczny a oczekiwany udział małych firm charakteru biur inżynierskich się w tych warunkach nie da urzeczywistnić. W wypadku firm i osób z polskim rodowodem nie ma między nimi wzajemnego wsparcia, czasem ani nawet zrozumienia potrzeb, co bywa u innych nacji częstym zwyczajem. Niestety wspomniany rodowód jest uważany, szczególnie przez młodą i średnią generację, za przeszkodę w własnym biznesie. Świadczy o tym niezrozumienie stosowania dwujęzyczności okazującej polskość firmy oraz mała znajomość polskiej terminologii fachowej. Jej praktyczne stosowanie jest znacznie ograniczone. Niestety są to przyczyny, oddziaływanie których jest poza możliwości Stowarzyszenia jako takiego. Krótkoterminową poprawę stosunków społeczno politycznych nie można oczekiwać. Pomimo tego musimy działać przynajmniej w zakresie utrzymania tożsamości etnicznej naszej społeczności polskiej na Zaolziu i jej przekazania przyszłym generacjom. Droga prowadzi przez polskie kształcenie lub przynajmniej dokształcanie w języku polskim młodzieży uczącej się zawodów elektrycznych, pomoc nauczycielom uczącym przedmioty ścisłe z późniejszym zastosowaniem zawodowym, pomoc absolwentom kierunków elektrycznych w zdobywaniu pracy, pielęgnowanie kontaktów towarzyskich ludzi wpływowych by poprawić możliwości własnego dojścia do źródeł zleceń.

Podstawowym zadaniem SEP w RC pozostaje nadal uzupełnienie bazy członkowskiej. Należałoby się zaangażować w odpowiedni sposób do pośrednictwa pracy elektryków kończących naukę zawodu, technikum, studia wyższe. Do rozeznania sytuacji powinny się zaangażować Miejscowe Koła PZKO, można wykorzystać kartotekę ZG dotyczącą członków absolwentów szkoły podstawowej po jej uzupełnieniu o obrany zawód. Zorganizowanie spotkań młodzieżowych z programem szkoleniowo towarzyskim należy uważać jako zadanie pierwszoplanowe. Trudniej będzie jednak dotrzeć do osób wykonywujących zawód elektryka w przemyśle lub biznesie. Jednym z kierunków działań o którym już dyskutowano na zebraniach są prelekcje o nowych rozwiązaniach urządzeń elektrycznych i energetycznych w poszczególnych przedsiębiorstwach. Prelegentami powinni być fachowcy Polacy, pracownicy miejscowego przemysłu. Sposób organizowania tego rodzaju spotkań powinien zachęcić niezorganizowanych uczestników do członkostwa w SEP. Więcej uwagi należy również poświęcić wycieczkom poznawczym do różnych technicznie i turystycznie atrakcyjnych miejsc jak w Republice Czeskiej, tak w Polsce.

Przedstawione uwagi o działalności Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej o zapotrzebowaniu na powiększenie bazy członkowskiej, szczególnie młodymi adeptami zawodu, ale również o renomowanych speców mają na względzie zachowanie pozycji naszej mniejszości narodowej w miejscowych zakładach przemysłowych. Powinniśmy być świadomi faktu, że strata fachowej pozycji wiodącej, dotychczas zajmowanej przez Polaka, może zostać uzupełniona osobą z nam obcego środowiska. Prowadziłoby to do postępującej asymilacji. Oby nasi czołowi przedstawiciele zawodów elektrotechnicznych zechcieli zrozumieć, że tylko poprzez zjednoczenie wysiłku można utrzymać krok z postępem technicznym a tym samym zapewnić w naszej małej ojczyźnie Euroregionie Śląsk Cieszyński dobrą pozycję naszych członków w miejscowej hierarchii kierowniczej i społecznej. (Ing.Zygmunt Stopa)

Spotkanie elektryków

Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC zorganizowało w czwartek 27.4.br. spotkanie członków i sympatyków. Prelekcję na temat ubiegłorocznej modernizacji systemu sterowania wysokiego pieca numer 4 wygłosił pracownik Huty Trzyniec, Tadeusz Mocek. Ciekawe informacje zilustrował filmem dokumentalnym. Odpowiedział też na pytania uczestników spotkania.

Członek SEP, Franciszek Jeżowicz opowiedział o elektrowniach wodnych Dorzecza Odry. Wykorzystał informacje uzyskane podczas ekskursji do elektrowni wodnych w Krużberku i Slezskiej Harcie, w której brał udział. Zbiorniki wodne – Krużberk i Slezská Harta znajdują się w dorzeczu rzeki Morawicy, 25 km na południowy zachód od Opawy. Prelegent podkreślił, że akweny, na których elektrownie te zostały zbudowane, są głównie rezerwuarem wody pitnej dla aglomeracji ostrawskiej. Slezská Harta o powierzchni 261 mln m³ jest największym zbiornikiem wodnym w dorzeczu Opawy (Krużberk ma 35 mln m³). Produkcja energii elektrycznej jest działalnością uboczną. W Krużberku jest produkowana energia elektryczna o mocy 0,4 MW (jedna turbina Francisa), w Slezskiej Harcie produkują energię elektryczną dwie turbiny 2,65 MW + 0,4 MW. Do zapory Krużberk należy też sztolnia ciśnieniowa w Podhradí.

Z kolei Andrzej Macura zaproponował połączyć zaplanowaną wycieczkę do elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé Stráně z ekskursją do małej elektrowni wodnej w miejscowości Mała Morawka. Chodzi o elektrownię z 1930 roku z dwoma turbinami o mocy 60 MW, której właścicielem jest Niezależne Stowarzyszenie Przyjaciół Przyrody.

Artykuł o imprezie SEP zamieścił „Głos Ludu“ – gazeta Polaków w Republice Czeskiej z 4.5.2006 („Spotkanie elektryków“). Autorem artykułu jest Tadeusz Toman, przewodniczący SEP. (red.)

Wycieczka krajoznawcza

W dniach 19.5-20.5. br. zaprosiło Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC na wycieczkę do elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé stráně w Jesionnikach oraz do małej elektrowni z 1930 roku na rzece Moravicy w miejscowości Malá Morávka. Kilku członków i sympatyków SEP z zaproszenia skorzystało. Andrzej Macura z rodziną i przyjaciółmi wyjechał już w piątek, by zwiedzić małą elektrownię wodną w Małej Morawce. Chodzi o elektrownię z dwoma turbinami o mocy 60 MW, której właścicielem jest Niezależne Stowarzyszenie Przyjaciół Przyrody. Zakwaterowanie było zapewnione w pensjonacie Ljuby Kielarowej. Natomiast w sobotę dołączyli Zygmunt Stopa z żoną oraz Tadeusz Toman i Karol Guńka, by zwiedzić tylko Dlouhé stráně.

Budowę elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé Stráně rozpoczęto w maju 1978 roku. Na początku lat osiemdziesiątych realizację budowy wstrzymano, by w końcu po roku 1989 projekt zrealizować. Do użytku była oddana w 1996 roku. Elektrownia leży na terenie katastralnym gminy Loučná nad Desnou koło Szumperka. Może się pochwalić trzema „naj“ – największą dwukierunkową (rewersyjną) turbiną wodną w Europie, największym spadem i największą mocą zainstalowaną w elektrowni wodnej w Republice Czeskiej.

W systemie energetycznym elektrownia ma kilka znaczących funkcji: 1) statyczną – przemiana nadwyżki energii elektrycznej w sieci, wodę pompuje się z dolnego zbiornika do górnego, a w szczycie poboru energii produkuje się energię elektryczną, 2) dynamiczną – pełni funkcję rezerwy systemu, udziela moc zapasową i umożliwia sterowanie częstotliwości. Technologia elektrowni jest umieszczona w podziemiu, w jamie o rozmiarach 87,5 x 25,5 x 50 metrów i w komorze transformatorowej o rozmiarach 115 x 16 x 21,7 metrów. Górny zbiornik leży na górze Dlouhé stráně na wysokości 1 350 metrów npm. Z podziemiem elektrowni jest połączony dwoma kanałami doprowadzającymi o długości 1 547 metrów i 1499 metrów. Dolny zbiornik leży na rzeczce Divoká Desná, wysokość tamy wynosi 56 metrów, a wahania powierzchni wody wynoszą 22,2 metrów. Z elektrownią jest połączony dwoma kanałami ściekowymi o długości 354 metrów i 390 metrów i o średnicy 5,2 metrów.

Elektrownia jest sterowana przy pomocy nowoczesnego systemu komputerowego, który umożliwia regulowanie i kontrolę obu agregatów we wszystkich reżymach pracy. (red.)

Z działalności Oddziału Gliwickiego SEP

W poniedziałek 9.1.2006 odbyło się w sali konferencyjnej budynku Naczelnej Organizacji Technicznej w Gliwicach, ul Górnych Wałów 25 (1.piętro) tradycyjne spotkanie noworoczne Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Początek spotkania zaplanowano na godzinę 17.00. Na spotkanie, w którym regularnie uczestniczy delegacja naszego Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej, byliśmy zaproszeni przez prezesa oddziału, Tadeusza Lipińskiego. Zaproszenie przesłane pocztą niestety otrzymaliśmy w dniu imprezy i nie mogliśmy już zmienić swoich planów i tym samym wyjechać do Gliwic. Spotkanie otworzył Andrzej Ciepły, wyjaśniając tradycje noworocznych spotkań, następnie oddał głos prezesowi Tadeuszowi Lipińskiemu. Prezes krótko scharakteryzował ubiegłoroczne działania i przypomniał fakty z minionego roku. Dokonano tradycyjnego uhonorowania zasłużonych działaczy i studentów – na najlepszą pracę dyplomową z elektryki na Politechnice Gliwickiej. W części artystycznej wystąpił kwartet smyczkowy z solistą operetkowym p.Morką. W ramach imprezy przebiegło otwarcie wystawy poświęconej pamięci Prezesa i Członka Honorowego SEP, Cypriana Brudkowskiego. W części towarzyskiej – toast i życzenia noworoczne przy bogato zastawionym stole.

Ostatnie walne zgromadzenie delegatów oddziału, jak nas poinformowali gliwiccy działacze SEP odbyło się 26.6.br. Delegaci wybrali prof. Jerzego Barglika do funkcji prezesa SEP na najbliższą kadencję. Do zarządu głównego SEP w Warszawie był wybrany Andrzej Ciepły, co jest niewątpliwym sukcesem gliwickich elektryków. W wyniku wyborów nastąpiło wyraźne odmłodzenie naczelnych organów gliwickiego SEP. (red.)

Krótki rys historyczny rozwoju nauki o elektryczności

Elektrotechnika jako nauka rozwinęła się w XIX wieku zwanym „wiekiem pary i elektryczności“. Niektóre zjawiska elektryczne, jak przyciąganie skrawków materiału, kawałków słomy itp. przez potarty suknem bursztyn, były jednak znane już w starożytnej Grecji. Duże zainteresowanie budziły zjawiska elektryczne w XVII i XVIII wieku. Modne były wówczas nawet pokazy tych zjawisk na dworach królów oraz na przyjęciach arystokratów i zamożnych mieszczan.

Pierwsze badania magnetyzmu i elektryczności przez tarcie bursztynu i innych ciał zainicjował ok. 1600 roku Anglik William Gilbert. W 1670 r. burmistrz Magdeburga, Otto von Guericke otrzymał elektryczność przez pocieranie kul siarki i stwierdził odpychanie się ciał naelektryzowanych. Badaniami elektrycznymi zajmował się również burmistrz Gdańska, Daniel Gralat. Zestawił on w 1747 roku butelki lejdejskie w baterię i był również inicjatorem nałożenia folii metalowej na zewnętrzną część butelki lejdejskiej. Uzyskane w ten sposób wysokie napięcie i dość znaczne ładunki nie były bezpieczne, o czym dowodzi śmierć w 1750 roku norymberskiego fizyka J.G Doppelmayera na skutek porażenia elektrycznego. W 1752 roku amerykański mąż stanu i badacz przyrody Beniamin Franklin bada elektryczność atmosferyczną i udowadnia, że piorun jest iskrą elektryczną. Jest wynalazcą piorunochronu. W końcu XVIII wieku francuski fizyk Karol Coulomb odkrywa pierwsze prawo ilościowe w historii elektryczności i magnetyzmu nazwane jego nazwiskiem.

Obserwacje zjawisk elektrycznych, dokonywanych przez Luigi Galvaniego, właściwie interpretuje włoski uczony Alessandro Volta. Buduje pierwszą baterię ogniw galwanicznych w 1799 roku. O wielkościach ówczesnych baterii ogniw galwanicznych świadczy fakt, że szkoła politechniczna w Paryżu miała baterię o napięciu 500 V i prądzie ok. 10 A, a uczony angielski Humphry Davy dysponował baterią złożoną z 2000 elementów, co umożliwiło mu w 1809 roku uzyskanie łuku elektrycznego.

Przełomowym rokiem był 1820 rok, w którym Duńczyk Hans Christian Oersted odkrył działanie prądu elektrycznego na magnes trwały, Francuzi Jean Arago i Louis Joseph Gay-Lussac – elektromagnetyzm, a André Marie Ampére – zjawiska elektrodynamiczne. Ampére zapoczątkował powstanie elektrodynamiki, działu nauki zajmującej się ruchem i oddziaływaniem ładunków elektrycznych, prądów elektrycznych oraz zjawisk towarzyszących tym oddziaływaniom. W 1827 roku niemiecki nauczyciel Georg Ohm sformułował prawo noszące jego imię, prawo nie mniej ważne niż reguły Ampérea.

Anglik Michael Faraday po odkryciu Oersteda, stworzył prototyp silnika elektrycznego i przetworzył energię elektryczną w mechaniczną. Faraday przez długi okres czasu prowadził badania, zanim w 1832 roku nie dokonał odkrycia indukcji elektrodynamicznej, odkrycia, które stało się początkiem współczesnej elektrotechniki i umożliwiło później budowę prądnic, silników, transformatorów oraz wielu innych aparatów elektrycznych. Sformułował również podstawowe prawo elektrochemii, zwane prawem Faradaya, wprowadził pojęcie pola elektrycznego i magnetycznego, stwierdził, że wszystkie ciała podlegają działaniu pola magnetycznego oraz stwierdził oddziaływanie pola magnetycznego na światło. Należy jeszcze wspomnieć o H.Lenzu, pracującym w Petersburgu, który badał prawa elektrodynamiki i indukcji elektromagnetycznej, przemianę elektryczności w ciepło oraz stwierdził odwracalność pracy maszyn: prądnicy i silnika elektrycznego. Badania teoretyczne stały się podstawą do rozwoju techniki i ulepszania konstrukcji maszyn.

Łukowe oświetlenie elektryczne zaczęło wchodzić w życie w 1856 roku, po skonstruowaniu odpowiednich prądnic. Lampy łukowe stosowano w latarniach morskich i do oświetlenia placów. Szerokie rozpowszechnienie oświetlenia elektrycznego nastąpiło po skonstruowaniu żarówki przez Thomasa Alva Edisona w 1879 roku.

Pierwszy napęd elektryczny zastosował M.Jacobi w Petersburgu w 1838 roku do łodzi. Wynalazek nie przyjął się, był przedwczesny. Rozwój budowy maszyn elektrycznych, odkrycie około 1860 roku zasady samowzbudzenia, udane konstrukcje prądnic i silników Francuza T.Grammea i innych umożliwiło w 1881 roku budowę w Berlinie pierwszej linii tramwaju elektrycznego. Pierwsze udane próby przesyłania energii elektrycznej na większe odległości zostały przeprowadzone przez Oskara von Müllera z inicjatywy Marcela Deprez podczas Wystawy Elektrotechnicznej w Monachium w 1882 roku. Wykorzystując druty telegraficzne przesyłano na odległość 57 km energię elektryczną o mocy ok. 1,1 kW i napięciu ok. 1500 V, sprawność była jednak niewielka.

Zasadnicze zmiany w tej dziedzinie przyniosły badania Michała Doliwo-Dobrowolskiego w latach 1889-1890 i opracowanie konstrukcji prądnicy trójfazowej, układów trójfazowych i silników trójfazowych indukcyjnych (asynchronicznych) klatkowych oraz zastosowanie transformatorów. W 1891 roku oddano do użytku pierwszą napowietrzną linię przesyłową łączącą elektrownię wodną w Lauffen z Frankfurtem nad Menem. Linia miała 175 km długości i przenosiła moc ok. 220 kW przy napięciu 8,5 kV i sprawności 85 %. Dobre wyniki eksploatacyjne tej linii przyczyniły się do rozpowszechnienia układu trójfazowego.

Zastosowanie prądu elektrycznego do celów łączności rozpoczęło się na początku XIX wieku. Udany typ aparatu telegraficznego skonstruował Amerykanin Samuel Morse i pierwsza linia oparta na jego konstrukcji uruchomiona została w 1884 roku. W 1855 roku Amerykanin David Edward Hughes skonstruował pierwszy dalekopis, tj. aparat telegraficzny drukujący litery. Amerykanin A.G Bell opatentował w 1876 roku wynalazek telefonu. Mimo późniejszych procesów o pierwszeństwo należy stwierdzić, że tylko dzięki niemu doszło do powszechnego zastosowania telefonów. W 1889 roku Amerykanin A.Strowager opatentował wybierak telefoniczny będący podstawową częścią automatycznych central telefonicznych.

W 1876 roku Anglik James Clerk Maxwell ogłosił swoje słynne równanie udowadniające istnienie fal elektromagnetycznych i wykazał, że światło jest jednym z rodzajów w tych fal. Istnienie fal elektromagnetycznych wywołujących zjawiska elektryczne udowodnił doświadczalnie Niemiec Heinrich Hertz w 1887 roku. Badaniami tych fal zajmowało się wielu uczonych, m.in. w Petersburgu Rosjanin Aleksander S.Popow, który w 1895 roku przekazał za pośrednictwem fal elektromagnetycznych (radiowych) znaki alfabetu Morsea i w Nowym Jorku Chorwat Nicola Tesla. Pierwszy odbiornik i nadajnik radiotelegraficzny zbudował Włoch Guglielmo Marconi. Podstawą radiofonii a radiotelegrafii stały się później lampy elektronowe, szczególnie lampy z siatką sterującą – triody, skonstruowane przez Amerykanina Lee de Forest w 1906 roku. Lampy katodowe do telewizorów lub oscylografów skonstruował Niemiec F.Braun w 1897 roku. Zainteresowanie półprzewodnikami pojawiło się w latach pięćdziesiątych XX wieku. Wyniki tych badań znalazły zastosowanie w radiotechnice i energetyce. Wyodrębniła się nowa gałąź elektrotechniki – elektronika, zajmująca się lampami elektronowymi, półprzewodnikami, elementami umożliwiającymi bezpośrednie sterowanie strumienia elektronów i ich zastosowaniem w łączności, automatyce i wielu innych dziedzinach techniki.

W XX wieku coraz większe zastosowanie znajduje oświetlenie elektryczne, elektrochemia i elektrometalurgia, napęd i grzejnictwo elektryczne. Rozwój przemysłu maszynowego i transportu kolejowego, przekształcenie się osiedli i miast w duże ośrodki przemysłowe umożliwiły coraz większe zastosowanie urządzeń elektrycznych. (T.T.)

Fotoreportaż z wycieczki krajoznawczej

W poprzednim numerze „Biuletynu SEP“ pisaliśmy o wycieczce członków i sympatyków naszego stowarzyszenia do elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé stráně w Jesionnikach oraz do małej elektrowni z 1930 roku na rzece Moravicy w miejscowości Malá Morávka. Wycieczka odbyła się w dniach 19.-20.5.2006. Andrzej Macura z rodziną i przyjaciółmi wyjechał już w piątek, by zwiedzić małą elektrownię wodną w Małej Morawce. Chodzi o elektrownię z dwoma turbinami o mocy 60 kW (a nie 60 MW jak błędnie podaliśmy). Jej właścicielem jest Niezależne Stowarzyszenie Przyjaciół Przyrody. Zakwaterowanie było zapewnione w pensjonacie Ljuby Kielarowej. Natomiast w sobotę dołączyli Zygmunt Stopa z żoną oraz Tadeusz Toman i Karol Guńka. Elektrownia Dlouhé stráně – którą zwiedziliśmy w sobotę – leży na terenie katastralnym gminy Loučná nad Desnou koło Szumperka. Kilka zdjęć zamieściliśmy poprzednio, dziś publikujemy kolejne zdjęcia z tej ciekawej wycieczki.

Elektrownia jest sterowana przy pomocy nowoczesnego systemu komputerowego, który umożliwia regulowanie i kontrolę obu agregatów we wszystkich reżymach pracy. (red.)

Spotkanie członkowskie z prelekcją

W ubiegłym 2005 roku stowarzyszenie obywatelskie, które grupuje elektryków-Polaków, obywateli Republiki Czeskiej, urządziło cztery spotkania członkowskie i wydało dwa numery „Biuletynu SEP“. Ciekawą prelekcję nt. doświadczeń z uczestnictwa w projektach zagranicznych (RPA, Indonezja, Tajwan, Iran, Litwa) wygłosił inż.Tomasz Stopa. Tematem kolejnej prelekcji wygłoszonej przez inż.Stanisława Febra były radiostacje personalne. Prelekcję nt. prezentacji stowarzyszenia w internecie wygłosił inż.Andrzej Macura. Inż. Andrzej Macura zredagował pod koniec ub.r. strony internetowe http://www.selp.atlasweb.cz. Są na nich zamieszczone informacje o działalności SEP, tekst statutu, skład zarządu i podział kompetencji członków zarządu i spis treści wszystkich dotychczas wydanych „Biuletynów SEP“, są też odkazy na linki SEP Gliwice i na czeskie Dzienniki Ustaw. Informacja o adresie elektronicznym SEP: selp@atlas.cz jest w notce redakcyjnej numeru „Biuletynu SEP“.

Nasz SEP współpracuje z Oddziałem Gliwickim Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Owocem tej współpracy były prelekcje profesorów Politechniki Śląskiej wygłoszone na Zaolziu w 2004 r. Współpraca z SEP Gliwice rozwija się dzięki kontaktom firmy Emtest i osobiście inż.Zygmunta Stopy. Aktualnym zadaniem jest włączenie do tej współpracy studentów szkół elektrotechnicznych w RC. Wnioskowano, by zapewnić wycieczkę do Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Walne zebranie członkowskie wybrało staro nowy zarząd w składzie: inż.Tadeusz Toman (przewodniczący), inż.Tomasz Stopa (wiceprzewodniczący), Tadeusz Parzyk (wiceprzewodniczący), inż.Stanisław Feber (sekretarz), inż.Andrzej Macura (skarbnik). Członkami komisji rewizyjnej są inż.Zygmunt Stopa i Władysław Drong. Uchwalono plan pracy na rok bieżący: zorganizowanie czterech prelekcji (tematy: systemy sterowania, ogniwa elektryczne, sieci inteligentne w budynkach), włączenie się do wycieczki do elektrowni szczytowo-pompowej Dlouhé stráně i wydanie dwu numerów „Biuletynu SEP“. Prelekcje przygotują inż.Stanisław Feber, inż.Karol Guńka i inż.Tomasz Stopa. Odpowiedzialni za zorganizowanie wycieczki są inż.Franciszek Jeżowicz i inż.Zygmunt Stopa.

Spotkanie elektryków

Członek SEP, Franciszek Jeżowicz opowiedział o elektrowniach wodnych Dorzecza Odry. Wykorzystał informacje uzyskane podczas ekskursji do elektrowni wodnych w Krużberku i Slezskiej Harcie, w której brał udział. Zbiorniki wodne – Krużberk i Slezská Harta znajdują się w dorzeczu rzeki Morawicy, 25 km na południowy-zachód od Opawy. Prelegent podkreślił, że akweny, na których elektrownie te zostały zbudowane, są głównie rezerwuarem wody pitnej dla aglomeracji ostrawskiej. Slezská Harta o powierzchni 261 mln m³ jest największym zbiornikiem wodnym w dorzeczu Opawy (Krużberk ma 35 mln m³). Produkcja energii elektrycznej jest działalnością uboczną. W Krużberku jest produkowana energia elektryczna o mocy 0,4 MW (jedna turbina Francisa), w Slezskiej Harcie produkują energię elektryczną dwie turbiny 2,65 MW + 0,4 MW. Do zapory Krużberk należy też sztolnia ciśnieniowa w Podhradí.

Z kolei Andrzej Macura zaproponował połączyć zaplanowaną wycieczkę do elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé Stráně z eksursją do małej elektrowni wodnej w miejscowości Mała Morawka. Chodzi o elektrownię z 1930 roku z dwoma turbinami o mocy 60 MW, której właścicielem jest Niezależne Stowarzyszenie Przyjaciół Przyrody.

„Spotkanie z techniką“

(regularnie w bibliotece w Czeskim Cieszynie)

Z inicjatywy członka SEP inż.Karola Guńki zaczął kiełkować w Czeskim Cieszynie techniczny klub dyskusyjny. Pod koniec br. Guńka zorganizował w Bibliotece Miejskiej w Czeskim Cieszynie przy ul.Havlíčka dwie prelekcje z cyklu „Spotkania z techniką“. Informacje o prelekcjach zaczerpnęliśmy z ;„Głosu Ludu – gazety Polaków w RC“, która zamieściła artykuły „Przydałby się Klub Technika“ (9.11.2006), “Czy woda zastąpi benzynę?“ (18.11.2006), “O fotografii cyfrowej“ (21.12.2006) autorstwa Guńki.

„Wysoko oceniam starania instytucji oświatowych na naszym terenie, że przychodzą w okresie jesienno zimowym z propozycjami wykładów połączonych z dyskusjami na najróżniejsze tematy. Przeglądając jednak propozycje, można zauważyć, że brakuje w nich tematów związanych z techniką (…) pisze Guńka i dalej dodaje „Techniczne wykształcenie daje młodzieży większe szansę na zdobycie dobrej pracy. Mając to na uwadze, staram się o zorganizowanie klubu, forum dyskusyjnego, czy po prostu spotkań z wykładami dyskusyjnymi na tematy techniczne. Kierownictwo Biblioteki Miejskiej w Czeskim Cieszynie zgodziło się dać do dyspozycji dla comiesięcznych spotkań salkę biblioteki i całą bazę informacyjną z komputerem, internetem i rzutnikiem. Wierzę, że znajdzie się garstka chętnych do aktywnego wsparcia tego projektu. Zapraszam także przedsiębiorstwa, biznesmenów do przedstawienia ciekawych rozwiązań technicznych, technologii, problemów produkcyjnych włącznie z ofertami pracy“.

(na podstawie „GL“ opracował Tadeusz Toman)

Spotkanie członkowskie

Prelekcja nt. ogniw paliwowych

W czwartek 21.9.br. Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP) zorganizowało spotkanie członkowskie z prelekcją inż.Karola Guńki na temat „Współczesne trendy w konstrukcji ogniw paliwowych“. Temat ten rozszerzył zaproszony na spotkanie gość z Polski, inż.Zdzisław Matysiak, przewodniczący stowarzyszenia Ekoekologia Cieszyn. Impreza odbyła się w salce Zarządu Głównego PZKO w Czeskim Cieszynie.

Przewodniczący SEP, inż.Tadeusz Toman, w skrócie omówił dotychczasową działalność SEP w 2006 roku. Stowarzyszenie obywatelskie, które grupuje elektryków-Polaków, obywateli Republiki Czeskiej, urządziło dotychczas dwa spotkania członkowskie i wycieczkę krajoznawczą.. W dniu 13.1.br. odbyło się walne zebranie członkowskie, na którym uchwalono skromny, ale ambitny jak na 19-osobową organizację działającą wyłącznie za zasadach społecznych. Dnia 27.4.br. odbyła się prelekcja nt. modernizacji systemów sterowania wysokiego pieca nr.4 Huty Trzyniec, którą wygłosił pracownik tejże huty, inż.Tadeusz Mocek. Ciekawe informacje zilustrował filmem dokumentalnym. Natomiast inż.Franciszek Jeżowicz, członek SEP, opowiedział o elektrowniach wodnych spółki Dorzecze Odry. W dniach 19.-20.5.br. zorganizowano wycieczkę do elektrowni szczytowo pompowej Dlouhé stráně, która połączona była z ekskursją do małej elektrowni wodnej w miejscowości Malá Morávka. Głównym organizatorem wycieczki był członek SEP, inż.Andrzej Macura. Wycieczka była udana.

Głównym punktem programu spotkania była prelekcja inż.Karola Guńki nt. ogniw paliwowych Ogniwo elektryczne jest urządzeniem, w którym energia uwalniania w trakcie reakcji chemicznej przetwarzana jest wprost na energię elektryczną. Składa się przynajmniej z 2 elektrod i elektrolitu. Do wywołania reakcji chemicznej potrzebne są katalizatory. W ogniwie, które produkuje prąd elektryczny – anoda jest ujemna, a katoda dodatnia. Przy elektrolizie jest odwrotnie – anoda jest dodatnia, a katoda ujemna. Prelegent przedstawił rodzaje ogniw elektrycznych oraz ich zastosowanie. Ogniwa paliwowe mają zastosowanie w medycynie i kosmonautyce, jednak koszty inwestycji są wysokie. Alkaliczne ogniwa paliwowe AFC wykorzystujemy do produkcji prądu elektrycznego i wody w amerykańskich stacjach kosmicznych. Ceramiczne (solid oxid) ogniwa paliwowe SOFC stosujemy w urządzeniach stacjonarnych. Ogniwa te nie są czułe na zanieczyszczenia, negatywną własnością jest potrzeba, w związku z wysokimi temperaturami, izolacji termicznej. Istnieje wiele innych rodzajów ogniw paliwowych (MCFC, FUEL CELL,…).

Gość z Polski, inż.Zdzisław Matysiak, poinformował m.in., że 20.4.br. w Cieszynie i 21.4.br. w Czeskim Cieszynie odbyła się III Międzynarodowa konferencja nt. „Energia odnawialna w teorii i praktyce“. Organizatorem konferencji było stowarzyszenie Trianon Czechy, stowarzyszenie Ekoekologia Cieszyn i Powiat Cieszyński. Przedstawiono na niej prognozy kopalnych źródeł energii. Prelegent przedstawił wiele ciekawych informacji – m.in., że „Zielona Księga“ mówi o polityce w zakresie energii. Unia Europejska planuje, że 70% dostaw energii będzie importowanych. Globalizacja powoduje, że nie będzie można prowadzić niezależnej polityki energetycznej. Faktem jest globalne ocieplanie się klimatu ziemskiego. Perspektywicznym źródłem energii może być wodór – który jest powszechny, czysty i wysoko energetyczny Ogromnie dużo nie wykorzystanych informacji jest w internecie.

strony internetowe SEP w RC

http://www.selp.atlasweb.cz

„BIULETYN SEP“ – wydawca: Sdružení polských elektrotechniků v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), adres redakcji i wydawnictwa: 737 01 Český Těšín / Czeski Cieszyn, ul. Střelniční / Strzelnicza 28, e-mail: sepelektro@seznam.cz, redaktor: inż.Tadeusz Toman, 737 01 Třinec-Konská / Trzyniec-Końska 49, wydano techniką kserograficzną, nakład: 40 egzemplarzy, kolportaż: członkowie SEP, kosztuje 20 Kč, członkowie SEP gratis, znak registracyjny: Ka47