Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich
w Republice Czeskiej
„BIULETYN SEP“ – rocznik 2008 (numer 22 + 23)
http://www.coexistentia.cz/SEP/index.html
W 1998 roku zainicjowałem powstanie
nowej organizacji branżowej – Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w Republice
Czeskiej. Jestem przekonany, że organizacja ta jest potrzebna elektrykom –
Polakom na Zaolziu. Byłem pewien, że SEP w RC będzie się rozwijać a baza
członkowska powiększać się. Niestety tak się nie stało. W początkowym okresie
do pracy włączyli się działacze, którzy dziś już nie są między nami – Bogusław
Michałek, Edwin Macura, Henryk Toman. Byli mi oni wsparciem w trudnej pracy
społecznej na rzecz naszej organizacji. Mówi się, że nikt nie jest
niezastąpiony, ale okazuje się że to nieprawda.
Dziś z olbrzymim trudem udaje mi
się zorganizować rocznie 3 spotkania i wydać 2 „Biuletyny SEP“. Praca nie daje
satysfakcji, jeśli w prelekcji wezmą udział trzej członkowie, a do biuletynu
jest przekazany jeden artykuł. Spośród przeszło 20 członków składki za ubiegły
rok nie opłaciła niemal połowa, a w organizacji udziela się aktywnie 6-7 osób.
Spadła też liczba członków Grupy Zagranicznej SEP z 12 do 8. Przy tej
okazji chciałbym podziękować członkom zarządu SEP, Stanisławowi Feberowi i
Andrzejowi Macurze, którzy prowadzą archiwum i księgowość SEP w RC. Bez ich
pracy istnienie naszej organizacji byłoby zupełnie niemożliwe.
Piszę te słowa nie po to, jak niektórzy
proponują, aby rozwiązać naszą organizację, ale wywołać dyskusję – co dalej.
Chciałbym też uświadomić elektrykom w Polsce – w jak trudnych warunkach tu
pracujemy. Jak na razie nie mamy odpowiedzi na propozycję, aby nasze
stowarzyszenie włączyć do Oddziału Gliwickiego SEP, z którym od dawna
współpracujemy. Zarząd Główny SEP w Warszawie jest daleko nie tylko odległością
w kilometrach, ale i zrozumieniem naszych realiów. Jeśli nasza propozycja
wymaga zmiany Statutu polskiego SEP, to koniecznie trzeba to uczynić. Nasi
członkowie muszą widzieć wyniki pracy społecznej, a włączenie naszego SEP do
gliwickiego oddziału mogło by temu pomóc.
inż.Tadeusz Toman, przewodniczący
Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich
w Republice Czeskiej
„Spotkanie z techniką“
(regularnie w bibliotece w Czeskim Cieszynie)
Z inicjatywy członka SEP inż.Karola Guńki zaczął kiełkować w Czeskim Cieszynie techniczny klub dyskusyjny. Pod koniec br. Guńka zorganizował w Bibliotece Miejskiej w Czeskim Cieszynie przy ul.Havlíčka dwie prelekcje z cyklu „Spotkania z techniką“. Informacje o prelekcjach zaczerpnęliśmy z „Głosu Ludu – gazety Polaków w RC“, która zamieściła artykuły „Przydałby się Klub Technika“ (9.11.2006), “Czy woda zastąpi benzynę?“ (18.11.2006), “O fotografii cyfrowej“ (21.12.2006) autorstwa Guńki. „Wysoko oceniam starania instytucji oświatowych na naszym terenie, że przychodzą w okresie jesienno-zimowym z propozycjami wykładów połączonych z dyskusjami na najróżniejsze tematy. Przeglądając jednak propozycje, można zauważyć, że brakuje w nich tematów związanych z techniką (…) pisze Guńka i dalej dodaje „Techniczne wykształcenie daje młodzieży większe szansę na zdobycie dobrej pracy. Mając to na uwadze, staram się o zorganizowanie klubu, forum dyskusyjnego, czy po prostu spotkań z wykładami dyskusyjnymi na tematy techniczne. Kierownictwo Biblioteki Miejskiej w Czeskim Cieszynie zgodziło się dać do dyspozycji dla comiesięcznych spotkań salkę biblioteki i całą bazę informacyjną z komputerem, internetem i rzutnikiem. Wierzę, że znajdzie się garstka chętnych do aktywnego wsparcia tego projektu. Zapraszam także przedsiębiorstwa, biznesmenów do przedstawienia ciekawych rozwiązań technicznych, technologii, problemów produkcyjnych włącznie z ofertami pracy“. (na podstawie „GL“ opracował Tadeusz Toman)
Spotkanie członkowskie
Prelekcja nt. ogniw paliwowych
W czwartek
21.9.br. Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP)
zorganizowało spotkanie członkowskie z prelekcją inż.Karola Guńki na temat „Współczesne trendy w
konstrukcji ogniw paliwowych“. Temat ten rozszerzył zaproszony na spotkanie
gość z Polski, inż.Zdzisław Matysiak, przewodniczący
stowarzyszenia Ekoekologia Cieszyn. Impreza odbyła się w salce Zarządu Głównego
PZKO w Czeskim Cieszynie.
Przewodniczący SEP, inż.Tadeusz Toman, w skrócie omówił dotychczasową działalność SEP w 2006 roku. Stowarzyszenie obywatelskie, które grupuje elektryków-Polaków, obywateli Republiki Czeskiej, urządziło dotychczas dwa spotkania członkowskie i wycieczkę krajoznawczą.. W dniu 13.1.br. odbyło się walne zebranie członkowskie, na którym uchwalono skromny, ale ambitny jak na 19-osobową organizację działającą wyłącznie za zasadach społecznych. Dnia 27.4.br. odbyła się prelekcja nt. modernizacji systemów sterowania wysokiego pieca nr.4 Huty Trzyniec, którą wygłosił pracownik tejże huty, inż.Tadeusz Mocek. Ciekawe informacje zilustrował filmem dokumentalnym. Natomiast inż.Franciszek Jeżowicz, członek SEP, opowiedział o elektrowniach wodnych spółki Dorzecze Odry. W dniach 19.-20.5.br. zorganizowano wycieczkę do elektrowni szczytowo-pompowej Dlouhé stráně, która połączona była z ekskursją do małej elektrowni wodnej w miejscowości Malá Morávka. Głównym organizatorem wycieczki był członek SEP, inż.Andrzej Macura. Wycieczka była udana.
Głównym punktem programu spotkania była prelekcja inż.Karola Guńki nt. ogniw paliwowych Ogniwo elektryczne jest urządzeniem, w którym energia uwalniania w trakcie reakcji chemicznej przetwarzana jest wprost na energię elektryczną. Składa się przynajmniej z 2 elektrod i elektrolitu. Do wywołania reakcji chemicznej potrzebne są katalizatory. W ogniwie, które produkuje prąd elektryczny – anoda jest ujemna, a katoda dodatnia. Przy elektrolizie jest odwrotnie – anoda jest dodatnia, a katoda ujemna. Prelegent przedstawił rodzaje ogniw elektrycznych oraz ich zastosowanie. Ogniwa paliwowe mają zastosowanie w medycynie i kosmonautyce, jednak koszty inwestycji są wysokie. Alkaliczne ogniwa paliwowe AFC wykorzystujemy do produkcji prądu elektrycznego i wody w amerykańskich stacjach kosmicznych. Ceramiczne (solid oxid) ogniwa paliwowe SOFC stosujemy w urządzeniach stacjonarnych. Ogniwa te nie są czułe na zanieczyszczenia, negatywną własnością jest potrzeba, w związku z wysokimi temperaturami, izolacji termicznej. Istnieje wiele innych rodzajów ogniw paliwowych (MCFC, FUEL CELL,…).
Gość z Polski, inż.Zdzisław Matysiak, poinformował m.in., że 20.4.br. w Cieszynie i 21.4.br. w Czeskim Cieszynie odbyła się III Międzynarodowa konferencja nt. „Energia odnawialna w teorii i praktyce“. Organizatorem konferencji było stowarzyszenie Trianon Czechy, stowarzyszenie Ekoekologia Cieszyn i Powiat Cieszyński. Przedstawiono na niej prognozy kopalnych źródeł energii. Prelegent przedstawił wiele ciekawych informacji – m.in., że „Zielona Księga“ mówi o polityce w zakresie energii. Unia Europejska planuje, że 70% dostaw energii będzie importowanych. Globalizacja powoduje, że nie będzie można prowadzić niezależnej polityki energetycznej. Faktem jest globalne ocieplanie się klimatu ziemskiego. Perspektywicznym źródłem energii może być wodór – który jest powszechny, czysty i wysoko energetyczny Ogromnie dużo nie wykorzystanych informacji jest w internecie.
Konferencja w Pradze poświęcona pracom pod
napięciem
Jak informuje magazyn Stowarzyszenia Elektryków Polskich „Spektrum“ nr.3-4/2008 w dniach 7-9 czerwca 2006 roku w Pradze odbyła się ósma międzynarodowa konferencja prac pod napięciem ICOLIM. Wzięło w niej udział 303 uczestników, zaprezentowało się 65 wykładowców, przedstawiono 68 referatów w tym jeden z Polski nt. prac pod napięciem na liniach przesyłowych 400 kV i 220 kV, przygotowanego przez Andrzeja Krawulskiego i Tomasza Niejadlika. Wystawiało się 39 firm, w tym Hubix z Polski, jeden z producentów sprzętu asekuracyjnego przed upadkiem z wysokości oraz Koncern Energetyczny ENERGA. W konferencji uczestniczyli także przedstawiciele grupy kapitałowej PSE SA. Na konferencji ICOLIM w Pradze referaty tłumaczono symultaniczne na 5 języków: czeski, angielski, francuski, niemiecki i hiszpański, co pozwoliło przedstawicielom 33 państw z wszystkich kontynentów swobodnie słuchać konferencyjnych prezentacji. Czesi zaprezentowali 7 referatów, dostępnych w wersji elektronicznej, poświęconych swoim osiągnięciom oraz dalszych 10 nieudostępnionych w wersji elektronicznej. Jak zwykle na konferencjach prezentowano wiele ciekawych referatów dotyczących teoretycznych rozważań i problemów, aktualnych prac normalizacyjnych, wreszcie prezentowano zagadnienia techniczne i technologiczne. Przykładowo, ciekawsze prace na liniach i stacjach dotyczyły wymiany przewodów, w tym przewodów fazowych linii 33 kV i 66 kV na przewody wysokotemperaturowe, wymiany izolatorów, prace z wózka jezdnego przewodowego, montażu przewodów światłowodowych na czynnych liniach, wymiany przekładników napięciowych na stacjach 230 kV i inne. Czeski Komitet organizacyjny składał się z ośmiu osób: Jaroslav Neužil, Petr Jarolímek, Stanislav Motejzik, Václav Žid, Jaromír Staňkovský, Vladimír Sokol, Oldřich Životský, Jiří Lenc. Obecnie przedstawicielami Czech w Komitecie Sterującym Live Working Association (LWA) jest Stanislav Motejzik, natomiast w Komitecie Technicznym Václav Žid. (T)
Nikola Tesla – wybitny odkrywca i wynalazca
Nikola Tesla był jednym z najwybitniejszych odkrywców i wynalazców, władający wieloma językami. Był twórcą teorii i prekursorem zastosowań trójfazowego prądu przemiennego, silników indukcyjnych i efektywnych metod wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej prądu przemiennego na duże odległości. Stworzył podstawy techniki zdalnego sterowania i komunikacji radiowej. Przewidział i stwierdził doświadczalnie istnienie promieniowania kosmicznego
Nikola Tesla urodził się 10.7.1856 r. w Smiljanie na Chorwacji, w serbskiej rodzinie prawosławnego popa. Trudna sytuacja materialna rodziny, słabe zdrowie Nikoli i tragiczna śmierć starszego brata sprawiła, że jego dzieciństwo nie było łatwe. Od wczesnych lat wykazywał wielkie zainteresowanie techniką, czytał również bardzo dużo książek. Interesowała go literatura, znał na pamięć całą poezję Byrona. Mimo sprzeciwów ojca podjął studia techniczne. Szczególne jego zainteresowanie wzbudzała problematyka elektryczności i magnetyzmu. Podstawowa wiedza o elektryczności, nabyta w szkole realnej, oraz poznana z książek potęga wodospadu Niagara, podsunęła młodemu gimnazjaliście ideę przetworzenia energii tego gigantycznego wodospadu na elektryczność i udostępnienie jej ludziom. Studia techniczne Nikola Tesla podjął w 1875 r. na Wydziale Chemiczno-Technologicznym w Instytucie Politechnicznym w Graz. Decydującym o jego dalszych losach był udział w doświadczeniach z generatorem prądu stałego, opartym na wynalazku Gramme z 1871 r., prowadzonych na uczelni od początku 1877 r. Obserwując doświadczenia prowadzone z prądnicą zamienioną na silnik zasilany z akumulatora, zwrócił uwagę na iskrzenie komutatora i chciał wyeliminować to niewygodne urządzenie. Doszedł do wniosku, że dynamomaszyna postawiona w reżym silnika prądu stałego jest w swojej istocie niedoskonała, ponieważ pierwotny prąd przemienny zmieniany jest w niej poprzez wprowadzenie komutatora na prąd stały, który jest szczególnym przypadkiem prądu uzyskiwanego na drodze indukcji elektromagnetycznej. Od 1879 r. studiuje na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu w Pradze, gdzie nadal pracował nad silnikiem bezkomutatorowym. Nie uzyskał jednak dyplomu i opuścił Pragę w 1881 r. Dowiedział się, że w Budapeszcie planuje się uruchomienie łączności telefonicznej. Wtedy też dokonał swego pierwszego wynalazku, narysował ideę silnika indukcyjnego, który jednak nie był opatentowany. Rysunek silnika indukcyjnego pojawił się w patentach od 1888 r. Tak powstała koncepcja Tesli wirującego pola magnetycznego.
W Budapeszcie Tesla nie miał warunków do urzeczywistnienia swoich planów budowy silnika indukcyjnego. W 1882 r. wyjechał do Paryża. Tam został przyjęty do pracy w zakładach elektromechanicznych i skierowany ze swoim przyjacielem A.Sigeti do ważnych dla firmy prac w Strassburgu. W warsztatach kolejowych, realizujących jego projekty, opracował pierwszy model silnika indukcyjnego. Nie znalazłszy zainteresowania wśród francuskich przemysłowców silnikiem indukcyjnym, postanowił szukać szczęścia w Stanach Zjednoczonych. Zatrudniony w 1884 r. w zakładach Edison Machine Works, przeprowadził m.in. modernizację prądnic prądu stałego, w celu podwyższenia ich sprawności energetycznej. Po zakończeniu prac nie wypłacono mu obiecanej premii, a Edison jego pracę potraktował grubiańsko jako „żart“. Dlatego Tesla zerwał współpracę z Edisonem i ich stosunki wzajemne pozostawały do końca życia napięte. W 1886 r. Tesla założył firmę Tesla Elektric Light & Manufacturing, której był udziałowcem, jednak wobec sprzeciwu inwestorów w sprawie forsowanej przez niego idei rozwijania prac nad silnikami prądu przemiennego, odstąpił od pracy w tej firmie.
Zmuszony do zdobywania środków do życia, zatrudniony w charakterze zwykłego
pracownika, zdołał zgromadzić z latach 1886-87 środki na zbudowanie
pierwszego silnika indukcyjnego, który zademonstrował z powodzeniem w 1888
r. w American Institute of Elektrical Engineers. W tym samym czasie nawiązał
kontakt z Georgem Westinghousem, którego zainteresował pomysłem realizacji
systemu wytwarzania i przesyłania energii elektrycznej w postaci wielofazowego
prądu przemiennego. Zatrudnił
się w laboratorium firmy Westinghouse Electric & Manufacturing Company w
Pittsburgu. Efektem współpracy z Westinghouse było
powstanie elektrowni na Niagarze. Budowa rozpoczęła się w 1893 r. a zakończyła
w 1896 r. i była realizowana według koncepcji Tesli. Moc elektrowni wynosiła
Osiągnięcia Tesli w dziedzinie maszyn prądu przemiennego zostały udokumentowane licznymi patentami. W tym czasie Tesla wynalazł „transformator Tesli“, wykorzystujący zjawisko rezonansu, składając się z dwu lub trzech sprzężonych z sobą obwodów. Transformator Tesli w różnych odmianach był powszechnie stosowany do różnych eksperymentów wymagających wysokich napięć, w badaniach związanych z wytwarzaniem wyładowań elektrycznych itp. Eksperymenty Tesli z wykorzystaniem wielkich częstotliwości wywołały wielkie zainteresowanie fizyków w wielu krajach. Otrzymywał zaproszenia do wygłaszania wykładów w Europie. Po powrocie z Europy w 1892 r. bieżące sprawy, takie jak przygotowanie do wystawy w Chicago, prace związane z budową elektrowni na Niagarze nabrały już dla Tesli drugorzędnego znaczenia. Głównym celem stało się dla niego rozwiązanie problemu bezprzewodowego przesyłania energii elektrycznej.
Zdawał sobie sprawę z tego, że wynaleziony przez niego oscylator
rezonansowy wielkiej częstotliwości – transformator Tesli – jest warunkiem
koniecznym, ale nie wystarczającym dla realizacji tej idei. Niezbędne jest
znalezienie sposobu na wyemitowanie nagromadzonej w oscylatorze energii w
przestrzeń. Urzeczywistnieniem tego stało się wynalezienie przez Teslę i
opatentowanie w 1896 r. sposobu przekazywania impulsów wielkiej częstotliwości
pomiędzy dwoma oddalonymi obwodami rezonansowymi zestrojonymi na tę samą
częstotliwość, za pośrednictwem „pionowych niesymetrycznych wibratorów“,
sprzężonych obwodów otwartych, które są w istocie niczym innym, jak antenami
radiowymi. Doszedł do wniosku, że urzeczywistnienie jego idei bezprzewodowej
transmisji energii powinno być realizowane przez wykorzystanie właściwości
elektrycznych ziemi. Powyższe rozważania były podstawą prac prowadzonych przez
Teslę w Nowym Yorku. W laboratorium na Huston Street prowadził prace nad
przesyłaniem energii z wykorzystaniem płyt żelaznych zakopanych na
Kolejnym etapem była budowa w 1901 r. potężnych instalacji Wanderclyffe Tower.
Tesla planował stworzyć tzw. System Światowy, zapewniający wielokanałową
transmisję do celów telekomunikacyjnych, nawigacyjnych, jak również
bezprzewodowego przesyłania energii elektrycznej. Była to drewniana wieża o
wysokości
14.12.2007 r.: Spotkanie elektryków
W piątek 14.12. ub.roku odbyło się w salce posiedzeń Zarządu Głównego PZKO w Czeskim Cieszynie przy ul.Strzelniczej 28 spotkanie elektryków – członków i sympatyków Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC. W ramach spotkania Tadeusz Toman wygłosił wykład pt. „Przepisy prawne i normy techniczne związane z elektrotechniką obowiązujące w Czechii“.
Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej – to jedno z wielu stowarzyszeń obywatelskich polskiej mniejszości narodowej działających na Zaolziu. Jest to organizacja o charakterze branżowym. Jej głównym zadaniem jest tworzenie wspólnej bazy członkowskiej dla osób narodowości polskiej z szeroko pojętej branży elektrycznej. SEP działa od 1999 roku, posiada 5-osobowy zarząd na czele z prezesem Tadeuszem Tomanem oraz wiceprezesami: Tomaszem Stopą i Tadeuszem Parzykiem. Spotkania organizowane są raz na kwartał. Ostatnie takie spotkanie odbyło się właśnie 14.12. ub.roku. W jego ramach zaplanowano wykład nt. przepisów prawnych i norm technicznych obowiązujących w Republice Czeskiej i związanych z elektrotechniką. Temat wybrany był celowo, jako że ostatnio dochodzi do wielu zmian związanych z przyjmowaniem norm europejskich. Do wykładu nawiązywała dyskusja, w której członkowie SEP podzielili się własnymi doświadczeniami związanymi z dotrzymywaniem norm prawnych.
Pomimo ograniczonych możliwości i stosunkowo skromnej bazy członkowskiej, SEP wydaje własne czasopismo. W ub.roku ukazały się dwa kolejne numery. Grudniowy „Biuletyn SEP“ (nr.21) zamieścił oprócz bieżących informacji z działalności stowarzyszenia artykuły o najsłynniejszym robocie świata – japońskim Asimo oraz o początkach nauczania elektrotechniki. Kolejną prelekcję, która dotyczyć będzie kompatybilności elektromagnetycznej, wygłosi Stanisław Feber, członek zarządu SEP. Zebranie członkowskie przygotowano na termin lutowy.
22.2.2008 r.: Zebranie członkowskie
Piątek jest tradycyjnym terminem imprez organizowanych przez Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej. Doroczne zebranie członkowskie odbyło się właśnie w piątek 22.2. br. w siedzibie stowarzyszenia przy ul.Strzelniczej 28 w Czeskim Cieszynie (salka posiedzeń ZG PZKO). Zebranie prowadził zgodnie z programem uwzględnionym na zaproszeniu przewodniczący SEP, Tadeusz Toman.
W sprawozdaniu z działalności za 2007 rok znalazło się omówienie kwartalnych spotkań członkowskich, działalności wydawniczej oraz dyskusja nt. planu pracy. Zastanawiano się, w jaki sposób wciągnąć szerszy ogół elektryków do pracy SEP a tym samym jak poszerzyć bazę członkowską organizacji. W dyskusji poruszono temat celowości zarejestrowanej grupy zagranicznej SEP (przy warszawskim ZG SEP zarejestrowane są dwie grupy zagraniczne – oprócz naszej jeszcze grupa działająca w USA) oraz postanowiono zaprosić prezesa lub innego delegata Stowarzyszenia Elektryków Polskich w warszawskiej centrali do Czeskiego Cieszyna. Oprócz członków zarządu w dyskusji wzięli udział Zygmunt Stopa, Edward Kajfosz i Władysław Niedoba. Wysłuchano m.in. sprawozdania kasowego i sprawozdania komisji rewizyjnej.
W 2007 roku pierwsze trzy imprezy zorganizowano w czwartki. Odbyło się doroczne zebranie członkowskie (22.2.2007, to nie błąd, ale przypadkowa zbieżność daty), prelekcja Witolda Stopy nt. energetyki i obiektów budowlanych fabryki samochodów osobowych Hyunday w Noszowicach (28.6.2007), prelekcja Franciszka Jeżowicza nt. energetyki w Kostaryce (6.9.2007) i prelekcja Tadeusza Tomana nt. nowych przepisów i norm elektrotechnicznych. Kierownictwo SEP było zapraszane na imprezy SEP Gliwice, niestety w 2007 roku ze względów czasowych nie skorzystaliśmy z zaproszenia. Zebranie członkowskie wybrało staro-nowy zarząd SEP w składzie: Tadeusz Toman (prezes), Tomasz Stopa (1.wiceprezes, ds.technicznych), Tadeusz Parzyk (2.wiceprezes, ds.organizacyjnych), Andrzej Macura (skarbnik) i Stanisław Feber (sekretarz). Przyjęto plan pracy na 2008 rok.
Konferencja na temat terenów przemysłowych
SEP otrzymał zaproszenie na konferencję naukową nt. terenów przemysłowych. Organizatorem konferencji, która odbyła się 18.3. br. w Ostrawie, było Stowarzyszenie Rozwoju Województwa Morawsko-Śląskiego (Sdružení pro rozvoj Moravskoslezského kraje). Patronat nad konferencją objęli Martin Bursík, wicepremier rządu RC i minister środowiska naturalnego, Evžen Tošenovský, hetman Województwa Morawsko-Śląskiego i Petr Kajnar, prezydent miasta statutarnego Ostrawa. Referaty wprowadzające wygłosili: Pavol Lukša, wicehetman Województwa Morawskośląskiego, Pavel Bartoš, wiceprezydent Izby Gospodarczej RC i Miroslav Fabian, dyrektor generalny Stowarzyszenia Rozwoju Województwa Morawskośląskiego. Referaty wygłoszono w 2 blokach tematycznych. Pierwszy – bezpieczeństwo i stabilność gospodarcza Województwa – zawierał tematy:
1) Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego Republiki Czeskiej (Tomáš Hüner, wiceminister przemysłu i handlu RC)
2) Modernizacja i rozwój sieci przesyłowej w RC (Vladimír Tošovský, dyrektor generalny ČEPS sp.a.)
3) Rozwój sieci dystrybucyjnej w Województwie Morawsko-Śląskim (Martin Němeček, wiceprzewodniczący rady nadzorczej i dyrektor wydziału ČEZ Distribuce sp.a.)
4) Warunki budowy elektrowni wiatrowych na terenie województwa (Milan Machač, wydział środowiska naturalnego i rolnictwa UW)
5) Możliwości hodowli biomasy energetycznej w Województwie Morawsko-Śląskim uwzględniające warunki ochrony przyrody (Vladimír Mana, Vysoká škola podnikání sp.a)
W drugim bloku tematycznym – możliwości rozwiązań terenów przemysłowych, brownfields – wygłoszono referaty:
1) Wykorzystanie surowców uwzględniające plan zagospodarowania Województwa Morawsko-Śląskiego (Václav Hodný, G-Consult, sp.z o.o.)
2) Możliwości wynikające z Strategii Narodowej Regeneracji brownfieldów (Partik Reichl, dyrektor dywizji Regiony, Czechinvest)
3) Rozwój terenów poprzemysłowych byłych kopalni (Josef Havelka, dyrektor zakładu DIAMO, zakład państwowy)
4) Resocjalizacja terenów dotkniętych działalnością górniczą (Petr Skrla, dyrektor generalny RPG Real Estate)
5) Metody oceny przydatności do rewitalizacji terenów poprzemysłowych (Leszek Trząski, Główny Instytut Górnictwa, Katowice)
6) Muzeum Górnictwa na terenie kopalni Anselm (Miroslav Fojtík, dyrektor Muzeum Górniczego OKD).
Układy sieci elektrycznej
Nowo budowane, przebudowywane i modernizowane instalacje elektryczne w obiektach budowlanych powinny być w zakresie ochrony przeciwporażeniowej wykonywane zgodnie z normami technicznymi obowiązującymi w Unii Europejskiej, w niektórych krajach razem z tzw. dodatkami narodowymi. W Republice Czeskiej obowiązują normy ČSN 332000-4-41, ČSN 332000-4-47, ČSN 332000-4-54, ČSN 332000-7-701…, w Rzeczpospolitej Polskiej norma PN-E-05009, arkusze 41, 47, 54, 701…. Znormalizowane są m.in. definicje układów sieci elektrycznej. W sieci elektrycznej rozdzielczej oraz w instalacji elektrycznej mogą być stosowane układy: TN, TT oraz IT. Układ TN może być stosowany w postaci jednego z trzech podukładów: TN-C, TN-S lub TN-C-S.
Układ TN – układ sieci elektrycznej rozdzielczej lub instalacji elektrycznej, w którym punkt neutralny jest bezpośrednio uziemiony, a części przewodzące dostępne są z nim połączone przewodami ochronnymi PE lub przewodami ochronno-neutralnymi PEN, w wyniku czego pętla zwarcia z częścią przewodzącą dostępną jest w całości metaliczna. Stosownie do braku lub obecności i zasięgu przewodu ochronno-neutralnego PEN rozróżnia się podukład TN-C, podukład TN-S oraz podukład TN-C-S. Zaleca się stosowanie układu TN we wspólnych sieciach elektrycznych rozdzielczych prądu przemiennego. W podukładzie TN-C-S rozdzielenie funkcji ochronnej i czynnej przewodu PEN na dwa przewody: ochronny PE i neutralny N należy przeprowadzić w takim miejscu, aby spełnić warunki układu ochronnego różnicowoprądowego oraz aby przekrój przewodu PEN był co najmniej 10 mm2 (miedziany), 16 mm2 (aluminiowy).
Układ TT – układ sieci elektrycznej rozdzielczej lub instalacji elektrycznej, w którym punkt neutralny lub przewód czynny jest bezpośrednio uziemiony, a części przewodzące dostępne są połączone z uziomami nie połączonymi z uziemieniem roboczym, w wyniku czego pętla zwarcia z częścią przewodzącą dostępną zamyka się poprzez ziemię.
Układ IT – układ sieci elektrycznej rozdzielczej lub instalacji elektrycznej, w którym wszystkie części czynne są izolowane od ziemi albo jedna z nich jest uziemiona przez bezpiecznik iskiernikowy lub przez dużą impedancję, a części przewodzące dostępne są uziemione
Wymagania dotyczące ochrony
przeciwporażeniowej
w pomieszczeniach kąpielowych
Za pomieszczenie kąpielowe należy uważać pomieszczenie wyposażone w wannę (wanny) lub natrysk (natryski) bądź kabinę natryskową (kabiny natryskowe). W Republice Czeskiej obowiązuje norma ČSN 332000-7-701, w Rzeczpospolitej Polskiej norma PN-E-05009, arkusz 701.
W pomieszczeniu kąpielowym rozróżnia się cztery przestrzenie ochronne:
1) przestrzeń ochronną 0 – P0 obejmującą wnętrze wanny (brodzika),
2) przestrzeń ochronną 1 – P1 rozciągającą się do wysokości
3) przestrzeń ochronną 2 – P2, otaczającą P1 na szerokości
4) przestrzeń ochronną 3 – P3, otaczającą P2 na szerokości
Przy określeniu wymiarów przestrzeni ochronnych uwzględnia się ściany oraz stałe ścianki działowe.
Określenie wymiarów przestrzeni ochronnych w pomieszczeniach kąpielowych (rzuty poziome, wymiary w metrach):
W pomieszczeniu kąpielowym należy wykonać miejscowe połączenia wyrównawcze łączące wszelkie części przewodzące obce i, jeśli występują, wszelkie przewody ochronne PE instalacji elektrycznej. Metalowej wanny (brodzika), nie połączonej przewodząco z metalowymi rurociągami lub metalowymi częściami konstrukcji budynku, nie uważa się za część obcą.
Nie zaleca się układania w pomieszczeniu kąpielowym przewodów, które nie są w
nim wykorzystane. Przewody ułożone na wierzchu albo w ścianach lub stropach na
głębokości nie przekraczającej
W P0 dopuszcza się tylko, przeznaczone do używania w wannie, urządzenia stałe, zasilane z obwodu SELV (obwód napięcia bardzo niskiego, bez uziemienia roboczego, zasilany ze źródła bezpiecznego, zapewniający niezawodne oddzielenie elektryczne od innych obwodów), przy czym źródło tego napięcia powinno znajdować się poza P0, P1 i P2), nie dopuszcza się układania przewodów i umieszczania jakiegokolwiek sprzętu instalacyjnego.
W P1 mogą być instalowane tylko 1) ogrzewacze wody, pompy prysznicowe i inne urządzenia, które jedynie w tej przestrzeni mogą być umieszczone i są do tego przystosowane pod warunkiem, że są zainstalowane na stałe, przyłączone przewodami na stałe i są zasilane z obwodu objętego ochroną przez układ ochronny różnicowoprądowy (środek ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej polegający na zastosowaniu członu pomiarowego różnicowoprądowego i urządzenia wyłączającego w razie wystąpienia nad-miernego prądu różnicowego oraz na połączeniu części przewodzących dostępnych przewodem ochronnym PE i ewentualnie przewodem ochronno-neutralnym PEN z punktem neutralnym układu TN albo przewodem ochronnym PE z uziemieniem pomocniczym, niezależnie od układu sieci lub instalacji) wysokoczuły (o znamionowym prądzie zadziałania nie większym niż 30 mA), 2) łączniki obwodów SELV, których źródła zasilania powinny znajdować się poza P0, P1 i P2, 3) przewody przeznaczone do zasilania urządzeń znajdujących się w P0 i P1.
W P2 mogą być ponadto zainstalowane tylko 1) oprawy oświetleniowe, grzejniki, wentylatory oraz urządzenia do hydromasażu klasy ochronności I, objęte obostrzoną ochroną dodatkową przez układ ochronny różnicowoprądowy wysokoczuły, 2) oprawy oświetleniowe, grzejniki oraz urządzenia do hydromasażu klasy ochronności II zasilane z obwodu objętego ochroną przez układ różnicowoprądowy wysokoczuły, 3) gniazda wtyczkowe z wbudowanymi transformatorami separacyjnymi klasy ochronności II, przeznaczone do zasilania golarek, oraz gniazda wtyczkowe z obwodu SELV, 4) przewody przeznaczone do zasilania urządzeń znajdujących się w P2.
W P3 i poza przestrzeniami ochronnymi mogą być ponadto zainstalowane tylko gniazda wtyczkowe, łączniki i inny sprzęt instalacyjny, jeśli jest zapewniona obostrzona ochrona dodatkowa przez 1) zasilanie z obwodu SELV albo 2) zasilanie z transformatora separacyjnego osobnego dla każdego z urządzeń odbiorczych albo 3) układ ochronny różnicowoprądowy wysokoczuły.
W P1, P2 i P3 dopuszcza się cięgna z materiału izolacyjnego do napędu łączników, dopuszcza się elektryczne ogrzewanie podłogowe pod warunkiem, że przewody grzejne mają metalową powłokę lub są osłonięte uziemioną siatką metalową, przy czym ta powłoka lub siatka jest objęta miejscowymi połączeniami wyrównawczymi.
Nie należy instalować łączników ani gniazd wtyczkowych w odległości mniejszej
niż
Obudowy urządzeń elektrycznych powinny mieć stopień ochrony co najmniej IPX7 (w P0), IPX2, a powyżej poziomu sitka natrysku stałego IPX2, w pomieszczeniach kąpielowych zbiorowych zmywanych strumieniem wody IPX5 (w P1 i P2), IPX1, a w pomieszczeniach kąpielowych zbiorowych zmywanych strumieniem wody IPX5 (w P3).
Tadeusz Toman
Perspektywy rozbudowy elektrowni Temelin
Czeska energetyka stoi przed kluczową decyzją – czy energetyka atomowa przejmie moce produkowane dziś w elektrowniach cieplnych. Decyzja będzie polityczna, bo techniczny plan rozbudowy Temelina na papierze już istnieje. Pierwotny projekt Temelina liczył się z czterema blokami. Czeski rząd w latach 90-tych zadecydował, że będą dokończone tylko dwa bloki po 1000 MW każdy. Na terenie elektrowni zarezerwowano miejsce dla ewentualnego trzeciego i czwartego bloku. Nowe bloki usytuowane byłyby zwierciadłowo. Tak samo rozmieszczone są już cztery bloki w elektrowni jądrowej Dukowany. Teren pod rozbudowę w Temelinie będzie musiał być tylko nieznacznie poszerzony. ČEZ rozważa o reaktorach ciśnieniowo-wodnych. Ten typ reaktorów bezpiecznie i niezawodnie pracuje jak w Temelinie, tak w Dukowanach. Reaktory ciśnieniowo-wodne w świecie produkują czterej dostawcy: francusko-niemiecka firma AREVA, rosyjski ATOMSTROJEKSPORT, japoński MITSUBISHI i amerykański WESTINGHOUSE. Każdy z wymienionych producentów proponuje inną moc reaktorów – od 1100 do 1700 MW. ČEZ zamierza zamówić kompletną dostawę na klucz, z ewentualnym włączeniem czeskich firm jako subdostawców. Takiego warunku jednak w ewentualnej umowie być nie może, bo zakazują to reguły Unii Europejskiej. Firmy krajowe muszą przekonać głównego wykonawcę do jakości swoich wyrobów, bo główny dostawca jest odpowiedzialny za całą akcję. Po uzyskaniu wszystkich potrzebnych zezwoleń, sama budowa dwóch bloków trwałaby 50 – 60 miesięcy, może nawet nieco dłużej. Największym problemem jednak będzie uzyskanie wszystkich zezwoleń – tu musimy się liczyć z okresem 6 lat. To znaczy realne jest oddanie bloków do eksploatacji w 2020 roku. Odkładanie decyzji o rozbudowie elektrowni Temelin mogłoby podnieść ceny urządzeń i robocizny, bo należy w kilku następnych latach oczekiwać boom na rozbudowę elektrowni jądrowych, a moce produkcyjne nie są nieograniczone. Tylko Rosja chce włączyć do roku 2020 do sieci 15 bloków. Westinghouse podpisał już umowę na budowę bloków w południowej Afryce, AREVA buduje w Finlandii i Francji, elektrownie jądrowe powstaną w Chinach, Indiach. Rozbudowę energetyki jądrowej planują oprócz Francji i Finlandii niektóre inne kraje Unii Europejskiej i USA. Kto przyjdzie późno, będzie długo stał w kolejce i zapłaci więcej (na podstawie publikacji „NEWS – časopis zaměstanců Skupiny ČEZ, 9/2008“, opracował Tadeusz Toman).
Prelekcje dominują w działaniach
Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w
Republice Czeskiej
Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w RC (SEP) organizuje regularnie – co kwartał prelekcje techniczne. Prelegentami są członkowie stowarzyszenia lub osoby, które zaproponowały ciekawe tematy mogące zainteresować naszych członków. Działalność prelekcyjna, oprócz wydawniczej, jest główną formą pracy SEP. W ubiegłym roku odbyły się m.in. prelekcje Witolda Stopy – nt. rozwiązań energetyki obiektów fabryki samochodów osobowych Hyundai w Noszowicach, Franciszka Jeżowicza – nt. energetyki w Kostaryce opracowana na podstawie pobytu autora w tym kraju, Tadeusza Tomana – nt. przepisów prawnych i norm technicznych związanych z elektrotechniką. W bieżącym roku prelekcję nt. kompatybilności elektromagnetycznej wygłosił Stanisław Feber. Udział w prelekcjach jest niestety słaby, ograniczony do członków SEP. A szkoda, bo omawiane tematy mogłyby zainteresować szerszy krąg techników.
Prelekcja nt. kompatybilności
elektromagnetycznej
Prelekcja nt. kompatybilności elektromagnetycznej odbyła się w piątek 30.5. br. w salce posiedzeń Zarządu Głównego PZKO w Czeskim Cieszynie. Autor prelekcji, członek zarządu Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC, Stanisław Feber przygotował ciekawy wykład na temat ostatnio bardzo aktualny i z pewnością nie wyczerpał obszernej problematyki. Prelegent przedstawił o jakie zjawisko chodzi oraz omówił prawa fizyki, chemii, definicje i teorie związane z kompatybilnością. Teoria kompatybilności elektromagnetycznej powstała w wojskowości, gdzie ważne było, aby urządzenia sprawnie i bezpiecznie pracowały i aby ograniczyć przypadki, kiedy niedotrzymywanie zasad spowodowało wielkie straty.
Szkolenia i egzaminowania elektryków
Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Oddział Gliwicki zaproponował zająć się tematem szkolenia i egzaminowania elektryków. W związku z tym w imieniu Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich w RC list na ręce prezesa Oddziału prof.dr.Kazimierza Gierlotki wystosował inż.Tadeusz Toman „Szanowny prezesie, zamierzam skorzystać z proponowanej nam współpracy i prosić o opracowanie dla nas warunków szkolenia i egzaminowania elektryków (grupy BHP). Akcja dotyczyłaby elektryków zarówno obywateli polskich jak i czeskich posiadających odpowiednie wykształcenie i praktykę zawodową. Egzamin ważny miałby być zarówno w Republice Czeskiej jak i w Polsce. Do współpracy z naszej strony przewidujemy wiceprezesa SEP w RC, inż.Tomasza Stopę – miejsce pracy EMTEST sp.z o.o. Czeski Cieszyn (…) i prezesa SEP w RC, inż.Tadeusza Tomana – miejsce pracy Biuro Techniczne zakładu przemysłowego w Boguminie (…). Zaznaczamy, że w Republice Czeskiej obowiązuje nadal ogłoszenie (vyhláška) nr.50 z roku 1978, która określa warunki egzaminowania elektryków.“.
Kompatybilność elektromagnetyczna
Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC) – to zdolność systemów elektrycznych do niezawodnej pracy w środowisku z zakłóceniami elektromagnetycznymi a zarazem konieczność, aby zjawiska elektromagnetyczne nie zakłócały czynności innych systemów elektrycznych Nauka o kompatybilności elektromagnetycznej powstała w latach 60-tych w kręgach wojskowych. Właśnie w wojskowości jest szczególnie ważne, aby urządzenia sprawnie i bezpiecznie pracowały i aby ograniczyć przypadki, kiedy niedotrzymywanie zasad kompatybilności elektromagnetycznej spowodowało wielkie straty. W latach 60-tych zaczęto stosować systemy komputerowe – rakietowe, obronne, których zadaniem było dokładne i bezpieczne naprowadzenie rakiety na cel. Są znane przykłady, kiedy niedotrzymywanie zasad spowodowało straty – np. zniszczenie samolotu Tornado po przelocie nad nadajnikiem wielkiej mocy, awaria systemu sterowania koparki na węgiel brunatny w RC po wyłączeniu zasilania prądowego, awaria dźwigu zdalnie sterowanego w hucie w USA. Dochodziło do awarii systemów sterowania po zainstalowaniu przemienników tyrystorowych, np. w elektrowni Mělník. W szpitalu w Pradze po zainstalowaniu przemienników tyrystorowych konieczne było wyłączenie z użycia systemu diagnostycznego.
Systemy biologiczne – to nie tylko systemy techniczne, ale i żywe organizmy. EMC w systemach biologicznych powoduje działania cieplne. Mikrofalowe promieniowanie ma wpływ na tkankę człowieka, dlatego obsługa nadajników, radiolokatorów może mieć kłopoty zdrowotne związane z rozrodczością. Silne pola elektromagnetyczne mogą powodować uszkodzenia żywej tkanki systemów biologicznych. Ogłoszenie Ministerstwa Zdrowia RC nr. 480/2000 Dz.U. określiło najwyższe możliwe wartości prądów indukowanych, pochłanianej mocy i gęstości napromieniowania dla pracowników i dla reszty osób. W tabeli są opisane skutki promieniowania elektromagnetycznego w całym paśmie frekwencyjnym.
Rozróżniamy naturalne źródła zakłóceń elektromagnetycznych, takie jak słońce, kosmos, procesy elektryczne w atmosferze oraz sztuczne (techniczne) źródła zakłóceń elektromagnetycznych – systemy zapłonu, motory elektryczne, produkcja i transport energii elektrycznej, różne urządzenia elektroniczne. Istnieją źródła zakłóceń elektromagnetycznych środowiska do transportu zakłóceń oraz obiekt zakłóceń. Podstawowe definicje terminów technicznych to: interferencja elektro-magnetyczna EMI – to źródła zakłóceń, kompatybilność elektromagnetyczna EMC – to dopasowanie, związek między źródłem zakłóceń a przyrządem, który ma być chroniony przed zjawiskami elektromagnetycznymi, susceptybilność elektromagnetyczna EMS – to zdolność obrony przed zakłóceniami, czyli immunitet
W bezpiecznych systemach konieczny jest poziom zakłóceń mniejszy, czyli z pewną rezerwą, od najniższych poziomów sygnałów użytecznych. Ten proces opisuje norma europejska nr. 89/336/EEC. Źródła zakłóceń naturalne lub sztuczne (techniczne) mogą być funkcyjne lub parazytarne, impulsowe spójne, kwazi-spójne, szumy, impulsy, zjawiska przejściowe, wąskopasmowe lub szerokopasmowe, o niskiej frekwencji lub wysokiej frekwencji, źródła zakłóceń po przewodach lub przez promieniowanie. Do przemysłowych zakłóceń sieci należą różnego rodzaju impulsy, przepięcia, podpięcia, deformacja sinusoidy, wypadnięcie zasilania.
Zakłócenia przemysłowe powodują wyłączniki, bezpieczniki, przekaźniki, przemienniki tyrystorowe, włączniki źródła zasilania. Sieć 110 kV powoduje wyładowania koronowe (ulotowe). Sieć 22 kV powoduje wyładowania pojemnościowe. Silnymi źródłami zakłóceń są obwody zapłonu motorów. Naturalnym źródłem przepięć są wyładowania atmosferyczne. Spójnym źródłem zakłóceń mogą być wzmacniacze radiowe. Zakłócenia elektromagnetyczne szerzą się przez powiązania galwaniczne, pojemnościowe, indukcyjne oraz przez wypromieniowanie pola elektromagnetycznego Przed zakłóceniami elektromagnetycznymi chroni właściwy układ uziemnienia przyrządów, ekrany, dalej filtry indukcyjne, pojemnościowe, kombinowane. Przed przepięciami stosuje się ochrony odgromowe, warystory, diody Zenera. Do pomiaru kompatybilności elektromagnetycznej służą specjalne anteny, odbiorniki, generatory oraz analizatory spektralne. (Stanisław Feber)
Gospodarstwa hodowlane i ogrodnicze –
wymagania dotyczące urządzeń elektrycznych zainstalowanych lub użytkowanych w
pomieszczeniach i na wolnym powietrzu
Instalacja elektryczna każdego budynku powinna być wyposażona w łącznik umożliwiający wyłączenie jej spod napięcia. Łącznik należy tak usytuować, by był łatwo dostępny nawet w razie pożaru lub wybuchu paniki wśród zwierząt.
Instalacja elektryczna budynku niebezpiecznego pod względem pożarowym powinna być wyposażona w układ ochronny różnicowoprądowy o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania nie większym niż 500 mA, a w przypadku zasilania z układu IT – w urządzenie do stałej kontroli stanu izolacji pobudzające sygnał optyczny i akustyczny.
Łączniki układów ochrony i zabezpieczeń nie powinny być instalowane w miejscu niebezpiecznym pod względem pożarowym. Jeśli uniknąć tego nie można, powinny mieć obudowę z materiału niepalnego lub niezapalnego o stopniu ochrony co najmniej IP4X w miejscu nie zapylonym, a IP5X – w miejscu zapylonym.
W pomieszczeniu niebezpiecznym pod względem pożarowym nie należy układać przewodów, które nie są w nim wykorzystane. W uzasadnionych przypadkach jest to dopuszczalne, jeśli są spełnione trzy warunki:
1) przewody są ułożone w podłożu z materiału niezapalnego albo są tak wykorzystane i ułożone, że nie mogą rozprzestrzeniać płomienia,
2) przewody nie mają połączeń albo połączenia są wykonane w puszce lub skrzynce z materiału niepalnego lub niezapalnego,
3) przewody są zabezpieczone przed przeciążeniami i skutkami zwarć.
W pomieszczeniu niebezpiecznym pod względem pożarowym nie należy układać przewodu PEN. Odstępstwo jest dopuszczalne w odniesieniu do obwodów nie wykorzystanych w tym pomieszczeniu, spełniających wymienione warunki.
Instalację elektryczną należy wykonać przy użyciu przewodów o izolacji wzmocnionej. Stosowanie przewodów ruchomych jest dopuszczalne tylko w razie konieczności i tylko na okres prac tymczasowych. Nie należy stosować przedłużaczy i przenośnych gniazd wtyczkowych.
W obwodach gniazd wtyczkowych należy stosować układ ochronny różnicowoprądowy wysokoczuły jako obostrzoną ochronę dodatkową.
W obwodach odbiorczych wyposażonych w układ ochronny różnicowoprądowy zaleca się jak najmniejszy znamionowy różnicowy prąd zadziałania, w miarę możliwości nie większy niż 30 mA. Prąd ten powinien być jednak na tyle duży, by nie dochodziło do zbędnych zadziałań przy prądzie upływowym nie przekraczającym wartości dopuszczalnej.
W pomieszczeniach hodowli zwierząt nie należy stosować podukładu TN-C. Przewody powinny być tak ułożone, aby nie były dostępne dla zwierząt. Należy wykonać miejscowe połączenie wyrównawcze na stanowiskach zajmowanych przez zwierzęta, obejmujące wszelkie części przewodzące obce i, jeśli występują, wszelkie przewody ochronne PE instalacji elektrycznej. Na stanowiskach zajmowanych przez zwierzęta o dużym rozstawie nóg zaleca się ułożenie w podłodze uziomu wyrównawczego kratowego objętego połączeniami wyrównawczymi miejscowymi. W odniesieniu do urządzeń elektrycznych do pielęgnacji zwierząt (mycia, odkurzania, strzyżenia) należy stosować obostrzoną ochronę dodatkową w postaci izolacji ochronnej lub zasilania z obwodu SELV.
Obudowy urządzeń elektrycznych powinny mieć stopień ochrony co najmniej: IP4X – w przypadku opraw oświetleniowych w miejscach nie zapylonych, IP5X – w przypadku opraw oświetleniowych w miejscach zapylonych, IP44 – w przypadku innych urządzeń.
Osłona – element konstrukcyjny, o
stopniu ochrony co najmniej IP2X lub IPXXB, chroniący przed umyślnym
zetknięciem się z częściami czynnymi, zastosowany w celu zapewnienia
ochrony przeciwporażeniowej podstawowej.
Połączenie wyrównawcze – elektryczne
połączenie części przewodzących dostępnych lub części przewodzących obcych
zapewniające, że mają one zbliżony potencjał.
Ochrona przeciwporażeniowa – zespół
środków technicznych zapobiegających porażeniom prądem elektrycznym w
normalnych i zakłóceniowych warunkach pracy urządzeń elektrycznych, rozróżnia
się ochronę przeciwporażeniową podstawową, dodatkową i uzupełniającą.
Układ ochronny różnicowoprądowy – środek
ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej lub środek ochrony przeciwporażeniowej
uzupełniającej polegający na zastosowaniu członu pomiarowego różnicowoprądowego
i urządzenia wyłączającego w razie wystąpienia nadmiernego prądu oraz na
połączeniu części przewodzących dostępnych przewodem ochronnym PE i ewentualnie
przewodem ochronno-neutralnym PEN z punktem neutralnym układu TN albo
przewodem ochronnym PE z uziemieniem pomocniczym, niezależnie od układu
sieci lub instalacji.
Układ ochronny różnicowoprądowy wysokoczuły – układ ochronny różnicowoprądowy o znamionowym różnicowym prądzie
zadziałania nie większym niż 30 mA.
Przewód ochronno-neutralny PEN – uziemiony
przewód spełniający równocześnie funkcję przewodu ochronnego PE i przewodu
neutralnego N.
Przewód ochronny PE – uziemiony przewód
stanowiący element zastosowanego środka ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej,
nie podlegający obciążeniu prądami roboczymi, do którego przyłącza się części
przewodzące dostępne.
Przewód neutralny N – przewód czynny
wyprowadzony z punktu neutralnego układu prądu zmiennego, uczestniczący w
przesyłaniu energii elektrycznej.
(Tadeusz Toman)
Place budowy i robót rozbiórkowych – wymagania
dotyczące urządzeń elektrycznych używanych przy wznoszeniu budynków i innych
budowli, w tym konstrukcji metalowych, przy ich przebudowie i rozbudowie, przy
pracach ziemnych i przy robotach rozbiórkowych
Wymagania nie dotyczą sporadycznego używania pojedynczego urządzenia
ręcznego, betoniarki o izolacji ochronnej bądź spawarki, podczas drobnych prac
naprawczych.
Złączem instalacji elektrycznej placu budowy może być
1) rozdzielnica budowlana stała lub nieprzenośna,
2) rozdzielnica budowlana przenośna zawierająca nie więcej niż 2 gniazda wtyczkowe, które powinny zapewniać obostrzoną ochronę dodatkową przez układ ochronny różnicowoprądowy wysokoczuły, z oddzielnym uziemieniem przewodu ochronnego PE,
3) początek odgałęzienia sieci elektrycznej rozdzielczej wspólnej, przeznaczonego tylko do zasilania placu budowy,
4) transformator o oddzielnych uzwojeniach pierwotnym i wtórnym, przeznaczony tylko do zasilania placu budowy,
5) zespół prądotwórczy przeznaczony tylko do zasilania placu budowy.
Plac budowy może mieć więcej niż 1 złącze. Złączem instalacji eklektycznej placu budowy nie powinno być gniazdo wtyczkowe instalacji elektrycznej innego obiektu.
Począwszy od złącza instalacji elektrycznej placu budowy nie należy stosować podukładu TN-C i może być stosowany tylko układ TT albo układ IT z urządzeniem do stałej kontroli stanu izolacji (z dopuszczeniem odstępstw) albo podukład TN-S, przy czym przed złączem, od strony zasilania dopuszcza się podukład TN-C – jeśli przewód PEN ma wymagany przekrój, przewody nie są przemieszczane podczas normalnego użytkowania i są chronione od uszkodzeń mechanicznych.
W obwodach nie zawierających gniazd wtyczkowych należy stosować obostrzoną ochronę przeciwporażeniową dodatkową, z uwzględnieniem wyżej wymienionych ograniczeń.
W obwodach gniazd wtyczkowych należy stosować
obostrzoną ochronę przeciwporażeniową dodatkową i dopuszczane są tylko
następujące środki ochrony: separacja ochronna, ochronne obniżenie
napięcia oraz w układzie TT i podukładzie TN-S – układ ochronny
różnicowoprądowy o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania nie większym
niż 30 mA w jednofazowych obwodach gniazd wtyczkowych do
W znajdujących się na placu budowy pomieszczeniach kąpielowych oraz ograniczonych przestrzeniach przewodzących ochrona przeciwporażeniowa powinna spełniać odpowiednie wymagania.
Każda rozdzielnica powinna mieć łącznik umożliwiający odłączenie jej spod napięcia. Łącznik powinien mieć, jednocześnie otwierające się, zestyki we wszystkich przewodach nie uziemionych i powinien dawać się unieruchomić w stanie otwartym.
Przewody ruchome powinny być co najmniej typu
oponowego przemysłowego o izolacji wzmocnionej i powinny być chronione od
uszkodzeń mechanicznych. Wymaganie nie dotyczy przyłączonych na stałe do
urządzeń odbiorczych przewodów o długości nie przekraczającej
Urządzenia wtykowe powinny mieć obudowy z materiału izolacyjnego, odporne na występujące narażenia mechaniczne. Urządzenia wchodzące w skład układu ochronnego różnicowoprądowego powinny być mrozoodporne, tzn. poprawnie działać przy obniżeniu temperatury otoczenia do – 25O C.
Obudowy urządzeń elektrycznych powinny zapewniać stopień ochrony co najmniej: IP44 – w przypadku łączników, maszyn elektrycznych i połączonych z nimi rezystorów, IP43 – w przypadku rozdzielnic, IPX5 – w przypadku lamp ręcznych, IPX3 – w przypadku innych opraw oświetleniowych, IPX4 – w przypadku sprzętu instalacyjnego, urządzeń wtykowych, bębnów przewodowych i urządzeń grzejnych.
Ochrona przeciwporażeniowa dodatkowa – zespół
środków technicznych chroniących przed, wynikłymi z uszkodzenia ochrony
przeciwporażeniowej podstawowej, skutkami zetknięcia się człowieka
z częściami przewodzącymi dostępnymi lub częściami przewodzącymi obcymi,
najbardziej skuteczne i niezawodne z tych środków stanowią obostrzoną
ochronę dodatkową.
Część przewodząca obca – dostępny dla
dotyku przewodzący przedmiot, nie będący częścią urządzenia elektrycznego,
który może wprowadzać określony potencjał, zazwyczaj potencjał ziemi, np.
metalowa konstrukcja budowlana, metalowy rurociąg, przewodząca podłoga lub
ściana.
Część przewodząca dostępna – dostępna dla dotyku (palcem probierczym) przewodząca część urządzenia elektrycznego, nie będąca częścią czynną, która może znaleźć się pod napięciem tylko w razie uszkodzenia urządzenia. (Tadeusz Toman)
Zaproszenie na seminarium naukowo-techniczne w
Gliwicach
Z okazji 55 lat Oddziału Gliwickiego Stowarzyszenia Elektryków
Polskich urządzono w Gliwicach seminarium naukowo-techniczne. Impreza, na którą
byliśmy również zaproszeni, odbyła się w dniu 20.10.br. w Sali Konferencyjnej
NOT w Gliwicach.
W programie seminarium wysłuchano prelekcji prof.dr hab.inż.Pawła Sowy nt. identyfikacji wpływu pól elektromagnetycznych niskich i wysokich częstotliwości na organizmy żywe, prof.dr hab.inż.Lesława Topora Kamińskiego nt. dnia dzisiejszego i perspektyw kształcenia inżynierów na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej oraz prof.dr hab.inż.Bogusława Grzesika nt. perspektyw energoelektroniki w elektro-energetyce. Swoje osiągnięcia zaprezentowały liczne firmy z branży elektryki i elektroenergetyki, m.in. Zakłady Pomiarowo-Badawcze Energetyki „ENERGOPOMIAR“ sp. z o.o., Zakład Pomiarowo-Badawczy Energetyki ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA sp z.o.o., ELEKTROPROJEKT s.a., „ENEGRO-MOC“ WZORCOWNIA sp. z o.o., Elgór + Hansen sp. z o.o., Elektrownia Rybnik s.a. Rudpol-OPA sp. z o.o., ELKOL Projektowanie, Ekspertyzy, Wykonanie.
Po obiedzie odbyła się Uroczysta Sesja Jubileuszowa Gliwickiego Oddziału SEP. Wystąpił prezes oddziału Kazimierz Gierlotka, goście. Wręczono odznaczenia i wyróżnienia. Przygotowano występ artystyczny. Jubileusz zakończyło spotkanie towarzyskie.
Producent kontenerowych stacji transformatorowych
zaprezentował się na seminarium ELPROMU w
Ostrawie
Raz na pół roku organizowane są w Ostrawie przez spółkę ELPROM s.r.o.
imprezy szkoleniowe przeznaczone dla techników rewizyjnych instalacji
elektrycznych i projektantów urządzeń elektrycznych. Współorganizatorem jest
Rejonowy Inspektorat Pracy (Oblastní inspektorát
práce) w Ostrawie i Urząd Kolejowy (Drážní úřad) w Ołomuńcu w osobach Františka Grossmana i Rudolfa Hemerki. Wykłady dotyczą
bezpieczeństwa urządzeń elektrycznych i instalacji elektrycznych, ochrony
przeciwporażeniowej, systemów antywybuchowych. Omawiane są nowo wydane przepisy
prawne i normy techniczne. W imprezie udział bierze zawsze przeszło 300
elektryków. W przerwie obrad można wziąć udział w prezentacji wyrobów producentów
krajowych i zagranicznych z dziedziny elektryki. Na ostatnim spotkaniu
30.10.br zaprezentowano m.in. polskie kontenerowe stacje transformatorowe,
których producentem jest spółka akcyjna ZPUE z Włoszczowej.
ZPUE s.a. była założona w 1988 roku jako firma – osoba fizyczna, produkująca skrzynie kablowe i rozdzielnie energetyczne przeznaczone dla budownictwa mieszkaniowego. Aktualnie jest największym w Polsce i jednym z większych europejskich producentów urządzeń elektroenergetycznych. Chodzi o firmę posiadającą certyfikat jakości SO900. Dzięki doświadczonemu personelowi i nowoczesnej bazie maszynowej może wprowadzać nowe technologie i produkować wysokiej jakości urządzenia.
Kontenerowe stacje transformatorowe w
obudowie betonowej MRw-b przystosowane są do współpracy z siecią
kablową lub kablowo-napowietrzną wysokiego napięcia o układzie pierścieniowym
lub promieniowym oraz siecią kablową niskiego napięcia. Służy do zasilania
osiedli mieszkaniowych w miastach, parków i terenów rekreacyjnych, osiedli
podmiejskich i wsi, placów budów, zakładów przemysłowych i warsztatów
rzemieślniczych. Stacje przewożone są na miejsce zainstalowania jako kompletnie
wyposażone. Po usytuowaniu wymagają jedynie podłączenia kabli wysokiego
napięcia 24/36 kV, niskiego napięcia 400 V, instalacji uziemiającej oraz
wstawienia i podłączenia transformatora. Przed posadowieniem stacji i wykonaniu
w ziemi wykopu należy ułożyć w wykopie uziom otokowy i podłączyć do niego
przewody uziemiające. Pod fundamentem należy wykonać podsypkę piaskowo-żwirową
o grubości cca
elementów: fundamentu, bryły głównej i dachu. Fundament posiada dwie wydzielone komory – szczelną misę olejową, mogącą pomieścić powyżej 100% zawartości oleju transformatora i przedział kablowy z przepustami. Bryła główna z zabudowanymi rozdzielnicami wn i nn oraz transformatorem (ami) posiada otwory wentylacyjne zabezpieczone aluminiowymi żaluzjami zapewniającymi stopień ochrony IP43. W podłodze korytarza obsługi umieszczony jest właz do misy kablowej. Istnieje możliwość dostosowania przedziału transformatorowego do indywidualnych wymagań klienta. Dach stacji może być wykonany w wielu wariantach architektonicznych.
Kontenerowa stacja transformatorowa w obudowie betonowej z obsługą zewnętrzną typu Minibox 20/630 jest przeznaczona do ustawienia wolnostojącego i przystosowana do współpracy z siecią kablową lub kablowo-napowietrzną wn o układzie pierścieniowym lub promieniowym oraz siecią kablową nn. Służy do zasilania w energię elektryczną odbiorców użyteczności publicznej, a między innymi do zasilania osiedli mieszkaniowych w miastach, parków i terenów rekreacyjnych, osiedli podmiejskich i wsi, placów budów, zakładów przemysłowych i warsztatów rzemieślniczych. Stacja przewożona jest na miejsce zainstalowania jako kompletnie wyposażona. Po usytuowaniu wymaga jedynie podłączenia kabli wn 24 kV, nn 400 V, instalacji uziemiającej oraz wstawienia i podłączenia transformatora. Maksymalna moc transformatora wynosi 630 kVA. Stacja jest kontenerem składającym się z dwóch monolitycznych elementów: bryły głównej i dachu. Bryła główna z zabudowanymi rozdzielnicami wn i nn oraz transformatorem posiada otwory wentylacyjne zabezpieczone aluminiowymi żaluzjami zapewniającymi stopień ochrony IP43. Posadowienie stacji nie wymaga wykonania dodatkowych fundamentów, a jedynie przygotowania podłoża zgodnie z dyspozycją budowlaną. Pod komorą transformatora znajduje się szczelna misa olejowa mogąca pomieścić powyżej 100% zawartości oleju z transformatora. Wentylacja stacji odbywa się w sposób grawitacyjny poprzez specjalnej konstrukcji żaluzyjny otwór wentylacyjny umieszczony po przeciwnej stronie drzwi do komory transformatora i przez otwory wentylacyjne umieszczone w drzwiach do komory transformatorowej i drzwiach do przedziałów rozdzielnic wn i nn.
Kontenerowa stacja transformatorowa w obudowie betonowej z obsługą zewnętrzną typu Mzb1 20/630 jest przeznaczona do ustawienia wolnostojącego i przystosowana do współpracy z siecią kablową lub kablowo-napowietrzną wn o układzie pierścieniowym lub promieniowym oraz siecią kablową nn. Służy do zasilania w energię elektryczną odbiorców użyteczności publicznej, a między innymi do zasilania osiedli mieszkaniowych w miastach, parków i terenów rekreacyjnych, osiedli podmiejskich i wsi, placów budów, zakładów przemysłowych i warsztatów rzemieślniczych. Stacja przewożona jest na miejsce zainstalowania jako kompletnie wyposażona. Po usytuowaniu wymaga jedynie podłączenia kabli wn 24 kV, nn 400 V, instalacji uziemiającej oraz wstawienia i podłączenia transformatora. Maksymalna moc transformatora wynosi 630 kVA, stopień ochrony IP43. Stacja jest kontenerem składającym się z dwóch monolitycznych elementów: bryły głównej i dachu. Posadowienie stacji nie wymaga wykonania dodatkowych fundamentów, a jedynie przygotowania podłoża zgodnie z dyspozycją budowlaną. Na miejsce przeznaczenia stacja dostarczona jest z przepustami kablowymi, przez które po zamontowaniu w części fundamentowej należy z zewnątrz wprowadzić kable wn i nn. Pod komorą transformatora znajduje się szczelna misa olejowa mogąca pomieścić powyżej 100% zawartości oleju z transformatora. Wentylacja stacji odbywa się w sposób grawitacyjny. Montaż transformatora odbywa się po zdjęciu dachu z stacji.
Wolnostojące uproszczone małogabarytowe stacje transformatorowe typu MRw-bk 20/250 w obudowie betonowej z obsługą z zewnątrz do pracy w kablowych i kablowo-napowietrznych sieciach wn i nn, wyposażone są w transformatory olejowe hermetyczne o mocy 250 kVA pracują jako stacje końcowe. Jest to alternatywne rozwiązanie dla konsumenckich stacji słupowych przeznaczonych na tereny zabudowane i strefy ochronne.
Małogabarytowa stacja transformatorowa w obudowie betonowej z obsługą wewnętrzną typu WST 20/630 (słup ogłoszeniowy) jest przeznaczona do ustawienia wolnostojącego i przystosowana do współpracy z siecią kablową lub kablowo-napowietrzną wn o układzie pierścieniowym lub promieniowym oraz siecią kablową nn. Służy do zasilania w energię elektryczną odbiorców użyteczności publicznej, a między innymi do zasilania osiedli mieszkaniowych w miastach, parków i terenów rekreacyjnych, osiedli podmiejskich i wsi, placów budów, zakładów przemysłowych i warsztatów rzemieślniczych. Stacja przewożona jest na miejsce zainstalowania wyposażona w rozdzielnice wn, nn oraz instalacje wewnętrzne. Po usytuowaniu wymaga jedynie podłączenia zewnętrznych kabli wn 24 kV, nn 400 V, uziomu otokowego oraz wstawienia i podłączenia transformatora. Maksymalna moc transformatora wynosi 630 kVA, stopień ochrony IP43. Stacja składa się z czterech monolitycznych odlewów: fundamentu (przedział kablowy z przepustami), bryły głównej z rozdzielnicami wn i nn, bryły z komorą transformatora i dachu stacji. Posadowienie stacji nie wymaga wykonania dodatkowych fundamentów, a jedynie przygotowania podłoża zgodnie z dyspozycją budowlaną. Komora stacji jest tak ukształtowana, że stanowi szczelną misę olejową mogącą pomieścić powyżej 100% zawartości oleju z transformatora. Wentylacja stacji odbywa się w sposób grawitacyjny poprzez specjalnej konstrukcji otwory wentylacyjne umieszczone w dolnej części bryły głównej, otwory wentylacyjne w drzwiach stacji oraz szczelinę wentylacyjną pod dachem stacji. Montaż transformatora odbywa się po zdjęciu dachu stacji, natomiast jego obsługa odbywa się od wewnątrz po przejściu przez otwór włazowy umieszczony w suficie bryły głównej.
Elektrownie węglowe ČEZ
We wtorek 18.11.br. odbyła się w bibliotece miejskiej w Czeskim Cieszynie prelekcja nt. Elektrowni Dziećmorowice. Wygłosił ją dyrektor ds. napraw i utrzymania urządzeń elektrycznych. Do tematu prelekcji powrócimy w jednym z następnych numerów Biuletynu. Dziś na podstawie przekazanych tam materiałów przedstawię elektrownie cieplne pracujące w Republice Czeskiej. ČEZ GROUP eksploatuje na terenie Czech i Moraw (i Śląska – T.T.) 15 elektrowni cieplnych oraz trzy za granicą Republiki Czeskiej. Paliwem większości z nich jest węgiel brunatny, tylko Elektrownia Dziećmorowice i Energetika Vítkovice oraz elektrownie zagraniczne spalają węgiel kamienny. Wszystkie źródła energetyczne grupy ČEZ są eksploatowane w zgodności limitami obowiązującymi w dziedzinie ochrony środowiska. W kilku elektrowniach razem z węglem spalana jest biomasa, najdłużej w elektrowni Hodonín, później w elektrowniach Tisová, Poříčí, Ledvice i Chvaletice. Oto wykaz poszczególnych elektrowni:
1) Elektrownia Prunéřov – największy kompleks elektrowni cieplnych w Republice Czeskiej, koło Chomutova, Prunéřov I (4 x 110 MW) jest eksploatowany od roku 1967, Prunéřov II (5 x 210 MW) był oddany do użytku w 1982 roku i jest najmłodszą czeską elektrownią cieplną. Źródłem wody technologiczej jest rzeka Ohře, w obu elektrowniach zainstalowano odsiarczanie.
2) Elektrownia Tušimice – produkuje energię elektryczną od roku 1963 (chodziło o elektrownię Tušimice I, która była wyłączona z eksploatacji w 1998 roku). Tušimice II posiadają 4 bloki do 200 MW. Elektrownia zarządza małą elektrownią wodną Želina na rzece Ohře.
3) Elektrownia Mělník – leży
4) Elektrownia Tisová – leży nad rzeką Ohře Elektrownia Tisová I (3 x 57 MW + 1 x 12,8 MW) i Tisová II (1 x 112 MW z odsiarczaniem) były pierwszymi wielki elektrowniami cieplnymi w Czechosłowacji, decyzja o ich budowie zapadła już w 1953 roku.
5) Elektrownia Počerady – (5 x 200 MW) leży między Lounami i Mostem, źródłem wody technologiczej jest rzeka Ohře. W 1996 roku zainstalowano odsiarczanie, jako pierwsze w Republice Czeskiej.
6) Elektrownia Hodonín – była wybudowana w latach 1951-57 koło kopalni lignitu w dolnym biegu rzeki Moravy. Dziś jest najstarszą i najmniejszą elektrownią ČEZ, jej moc wynosi 1 x 50 MW + 1 x 55 MW. Rekonstrukcja elektrowni i odsiarczanie ograniczyło emisje, zwłaszcza w związku z położeniem elektrowni w centrum miasta. W 1980 była przebudowana na elektrociepłownię.
7) Elektrownia Chvaletice – leży nad Łabą, koło Pardubic. Była zbudowana w latach 1973-79, ma 4 bloki po 200 MW każdy, zainstalowano odsiarczanie. Elektrownia posiada od roku 1996 automatyczną wywrotnicę węgla, która jest w stanie wysypać za jednym razem pełny wagon z węglem.
8) Elektrownia Ledvice – (3 x 110 MW) leży na zboczach Rudaw między miastami Teplice i Bilina, dwa bloki posiadają odsiarczanie. Głównym źródłem wody jest rzeka Łaba, rezerwowym źródłem wody jest Zbiornik Wszechlapski.
9) Elektrownia Poříčí koło Trutnowa – była oddana do użytku w 1914 roku. Poříci I nie jest już eksploatowane, Poříčí II ma 3 bloki po 55 MW każdy. Elektrownia ma strategiczne znaczenie w regulacji odbiorów szczytowych. Elektrownia administruje elektrociepłownią Dvůr Králové.
10) Elektrownia Dziećmorowice – była wybudowana w latach 1972-76 i jest dziś największą elektrownią cieplną w Republice Czeskiej (4 x 200 MW). Spala węgiel kamienny przede wszystkim z Zagłębia Karwińskiego, źródłem wody technologicznej jest rzeka Olza. Wszystkie spaliny są wyczyszczone, elektrownia spełnia nałożone na nią normy ekologiczne.
11) Energetika Vítkovice – włączona była do ČEZ GROUP w roku 2003. Produ-kuje ciepło i energię elektryczną (79 MW).
12) Elektrownia Skawina – w Polsce, moc 592 MW, spala węgiel kamienny.
13) Elektrownia Elcho – w Polsce (koło Katowic), moc 238 MW, spala węgiel kamienny.
14) Elektrownia Warna – w Bułgarii, moc 1260 MW, spala węgiel kamienny.
(na podstawie publikacji „Uhelné elektrárny Skupiny ČEZ“ opracował
Tadeusz Toman)
„BIULETYN SEP“ – wydawca: Sdružení polských elektrotechniků v České republice / Stowarzyszenie Elektrotechników Polskich w Republice Czeskiej (SEP), adres redakcji i wydawnictwa: 737 01 Český Těšín / Czeski Cieszyn, ul. Střelniční / Strzelnicza 28, e-mail: sepelektro@seznam.cz, redaktor: inż.Tadeusz Toman, 737 01 Třinec-Konská / Trzyniec-Końska 49, wydano techniką kserograficzną, nakład: 40 egzemplarzy, kolportaż: członkowie SEP, kosztuje 20 Kč, członkowie SEP gratis, znak registracyjny: Ka47